Text from romanliturgy.org
E-book created by A.S.Drury
$Id: 47_mt.html,v 1.3 2013/02/10 22:39:41 asdrury Exp $
This edition combines the text of the Nova Vulgata from RomanLiturgy.org with information from the Missale Romanum, 1962. A future edition will provide a similar treatment using information from Ordo lectionum missae.
This work is based on the following principles:
Other info:
1.1 Liber generationis Iesu Christi filii David filii Abraham.
1.2 Abraham genuit Isaac, Isaac autem genuit Iacob, Iacob autem genuit Iudam et fratres eius,
1.3 Iudas autem genuit Phares et Zara de Thamar, Phares autem genuit Esrom, Esrom autem genuit Aram, nota
1.4 Aram autem genuit Aminadab, Aminadab autem genuit Naasson, Naasson autem genuit Salmon,
1.5 Salmon autem genuit Booz de Rahab, Booz autem genuit Obed ex Ruth, Obed autem genuit Iesse, nota
1.6 Iesse autem genuit David regem. David autem genuit Salomonem ex ea, quæ fuit Uriæ, nota
1.7 Salomon autem genuit Roboam, Roboam autem genuit Abiam, Abia autem genuit Asa,
1.8 Asa autem genuit Iosaphat, Iosaphat autem genuit Ioram, Ioram autem genuit Oziam,
1.9 Ozias autem genuit Ioatham, Ioatham autem genuit Achaz, Achaz autem genuit Ezechiam,
1.10 Ezechias autem genuit Manassen, Manasses autem genuit Amon, Amon autem genuit Iosiam,
1.11 Iosias autem genuit Iechoniam et fratres eius in transmigratione Babylonis.
1.12 Et post transmigrationem Babylonis Iechonias genuit Salathiel, Salathiel autem genuit Zorobabel,
1.13 Zorobabel autem genuit Abiud, Abiud autem genuit Eliachim, Eliachim autem genuit Azor,
1.14 Azor autem genuit Sadoc, Sadoc autem genuit Achim, Achim autem genuit Eliud,
1.15 Eliud autem genuit Eleazar, Eleazar autem genuit Matthan, Matthan autem genuit Iacob,
1.16 Iacob autem genuit Ioseph virum Mariæ, de qua natus est Iesus, qui vocatur Christus. nota
1.17 Omnes ergo generationes ab Abraham usque ad David generationes quattuordecim; et a David usque ad transmigrationem Babylonis generationes quattuordecim; et a transmigratione Babylonis usque ad Christum generationes quattuordecim.
1.18 Iesu Christi autem generatio sic erat. Cum esset desponsata mater eius Maria Ioseph, antequam convenirent inventa est in utero habens de Spiritu Sancto. nota
1.19 Ioseph autem vir eius, cum esset iustus et nollet eam traducere, voluit occulte dimittere eam. nota
1.20 Hæc autem eo cogitante, ecce angelus Domini in somnis apparuit ei dicens: « Ioseph fili David, noli timere accipere Mariam coniugem tuam. Quod enim in ea natum est, de Spiritu Sancto est;
1.21 pariet autem filium, et vocabis nomen eius Iesum: ipse enim salvum faciet populum suum a peccatis eorum ». nota
1.22 Hoc autem totum factum est, ut adimpleretur id, quod dictum est a Domino per prophetam dicentem:
1.23 « Ecce, virgo in utero habebit et pariet filium, et vocabunt nomen eius Emmanuel », quod est interpretatum Nobiscum Deus. nota
1.24 Exsurgens autem Ioseph a somno fecit, sicut præcepit ei angelus Domini, et accepit coniugem suam;
1.25 et non cognoscebat eam, donec peperit filium, et vocavit nomen eius Iesum.
2.1 Cum autem natus esset Iesus in Bethlehem Iudææ in diebus Herodis regis, ecce Magi ab oriente venerunt Hierosolymam nota
2.2 dicentes: « Ubi est, qui natus est, rex Iudæorum? Vidimus enim stellam eius in oriente et venimus adorare eum ».
2.3 Audiens autem Herodes rex turbatus est et omnis Hierosolyma cum illo;
2.4 et congregans omnes principes sacerdotum et scribas populi, sciscitabatur ab eis ubi Christus nasceretur.
2.5 At illi dixerunt ei: « In Bethlehem Iudææ. Sic enim scriptum est per prophetam:
2.6 "Et tu, Bethlehem terra Iudæ, nequaquam minima es in principibus Iudæ; ex te enim exiet dux, qui reget populum meum Israel" ».
2.7 Tunc Herodes, clam vocatis Magis, diligenter didicit ab eis tempus stellæ, quæ apparuit eis;
2.8 et mittens illos in Bethlehem dixit: « Ite et interrogate diligenter de puero; et cum inveneritis, renuntiate mihi, ut et ego veniens adorem eum ».
2.9 Qui cum audissent regem, abierunt. Et ecce stella, quam viderant in oriente, antecedebat eos, usque dum veniens staret supra, ubi erat puer.
2.10 Videntes autem stellam gavisi sunt gaudio magno valde.
2.11 Et intrantes domum viderunt puerum cum Maria matre eius, et procidentes adoraverunt eum; et apertis thesauris suis, obtulerunt ei munera, aurum et tus et myrrham.
2.12 Et responso accepto in somnis, ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in regionem suam.
2.13 Qui cum recessissent, ecce angelus Domini apparet in somnis Ioseph dicens: « Surge et accipe puerum et matrem eius et fuge in Ægyptum et esto ibi, usque dum dicam tibi; futurum est enim ut Herodes quærat puerum ad perdendum eum ».
2.14 Qui consurgens accepit puerum et matrem eius nocte et recessit in Ægyptum
2.15 et erat ibi usque ad obitum Herodis, ut adimpleretur, quod dictum est a Domino per prophetam dicentem: « Ex Ægypto vocavi filium meum ». nota
2.16 Tunc Herodes videns quoniam illusus esset a Magis, iratus est valde et mittens occidit omnes pueros, qui erant in Bethlehem et in omnibus finibus eius, a bimatu et infra, secundum tempus, quod exquisierat a Magis. nota
2.17 Tunc adimpletum est, quod dictum est per Ieremiam prophetam dicentem: nota
2.18 « Vox in Rama audita est, ploratus et ululatus multus: Rachel plorans filios suos, et noluit consolari, quia non sunt ».
2.19 Defuncto autem Herode, ecce apparet angelus Domini in somnis Ioseph in Ægypto
2.20 dicens: « Surge et accipe puerum et matrem eius et vade in terram Israel; defuncti sunt enim, qui quærebant animam pueri ». nota
2.21 Qui surgens accepit puerum et matrem eius et venit in terram Israel.
2.22 Audiens autem quia Archelaus regnaret in Iudæa pro Herode patre suo, timuit illuc ire; et admonitus in somnis, secessit in partes Galilææ
2.23 et veniens habitavit in civitate, quæ vocatur Nazareth, ut adimpleretur, quod dictum est per Prophetas: « Nazaræus vocabitur ». nota
3.1 In diebus autem illis venit Ioannes Baptista prædicans in deserto Iudææ
3.2 et dicens: « Pænitentiam agite; appropinquavit enim regnum cælorum ». nota
3.3 Hic est enim, qui dictus est per Isaiam prophetam dicentem: « Vox clamantis in deserto: "Parate viam Domini, rectas facite semitas eius!" ». nota
3.4 Ipse autem Ioannes habebat vestimentum de pilis cameli et zonam pelliceam circa lumbos suos; esca autem eius erat locustæ et mel silvestre.
3.5 Tunc exibat ad eum Hierosolyma et omnis Iudæa et omnis regio circa Iordanem,
3.6 et baptizabantur in Iordane flumine ab eo, confitentes peccata sua.
3.7 Videns autem multos pharisæorum et sadducæorum venientes ad baptismum suum, dixit eis: « Progenies viperarum, quis demonstravit vobis fugere a futura ira?
3.8 Facite ergo fructum dignum pænitentiæ nota
3.9 et ne velitis dicere intra vos: «Patrem habemus Abraham»; dico enim vobis quoniam potest Deus de lapidibus istis suscitare Abrahæ filios. nota
3.10 Iam enim securis ad radicem arborum posita est; omnis ergo arbor, quæ non facit fructum bonum, exciditur et in ignem mittitur.
3.11 Ego quidem vos baptizo in aqua in pænitentiam; qui autem post me venturus est, fortior me est, cuius non sum dignus calceamenta portare; ipse vos baptizabit in Spiritu Sancto et igni,
3.12 cuius ventilabrum in manu sua, et permundabit aream suam et congregabit triticum suum in horreum, paleas autem comburet igni inexstinguibili ».
3.13 Tunc venit Iesus a Galilæa in Iordanem ad Ioannem, ut baptizaretur ab eo. nota
3.14 Ioannes autem prohibebat eum dicens: « Ego a te debeo baptizari, et tu venis ad me? ».
3.15 Respondens autem Iesus dixit ei: « Sine modo, sic enim decet nos implere omnem iustitiam ». Tunc dimittit eum. nota
3.16 Baptizatus autem Iesus, confestim ascendit de aqua; et ecce aperti sunt ei cæli, et vidit Spiritum Dei descendentem sicut columbam et venientem super se.
3.17 Et ecce vox de cælis dicens: «Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi complacui ». nota
4.1 Tunc Iesus ductus est in desertum a Spiritu, ut tentaretur a Diabolo. nota
4.2 Et cum ieiunasset quadraginta diebus et quadraginta noctibus, postea esuriit.
4.3 Et accedens tentator dixit ei: « Si Filius Dei es, dic, ut lapides isti panes fiant ». nota
4.4 Qui respondens dixit: « Scriptum est: "Non in pane solo vivet homo, sed in omni verbo, quod procedit de ore Dei" ». nota
4.5 Tunc assumit eum Diabolus in sanctam civitatem et statuit eum supra pinnaculum templi
4.6 et dicit ei: « Si Filius Dei es, mitte te deorsum. Scriptum est enim: "Angelis suis mandabit de te, et in manibus tollent te, ne forte offendas ad lapidem pedem tuum" ». nota
4.7 Ait illi Iesus: « Rursum scriptum est: "Non tentabis Dominum Deum tuum" ».
4.8 Iterum assumit eum Diabolus in montem excelsum valde et ostendit ei omnia regna mundi et gloriam eorum
4.9 et dicit illi: « Hæc tibi omnia dabo, si cadens adoraveris me».
4.10 Tunc dicit ei Iesus: « Vade, Satanas! Scriptum est enim: "Dominum Deum tuum adorabis et illi soli servies" ».
4.11 Tunc reliquit eum Diabolus, et ecce angeli accesserunt et ministrabant ei.
4.12 Cum autem audisset quod Ioannes traditus esset, secessit in Galilæam.
4.13 Et relicta Nazareth, venit et habitavit in Capharnaum maritimam
4.14 in finibus Zabulon et Nephthali, ut impleretur, quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem:
4.15 « Terra Zabulon et terra Nephthali, ad viam maris, trans Iordanem, Galilæa gentium;
4.16 populus, qui sedebat in tenebris, lucem vidit magnam, et sedentibus in regione et umbra mortis lux orta est eis ».
4.17 Exinde cœpit Iesus prædicare et dicere: « Pænitentiam agite; appropinquavit enim regnum cælorum ». nota
4.18 Ambulans autem iuxta mare Galilææ, vidit duos fratres, Simonem, qui vocatur Petrus, et Andream fratrem eius, mittentes rete in mare; erant enim piscatores.
4.19 Et ait illis: « Venite post me, et faciam vos piscatores hominum ».
4.20 At illi continuo, relictis retibus, secuti sunt eum. nota
4.21 Et procedens inde vidit alios duos fratres, Iacobum Zebedæi et Ioannem fratrem eius, in navi cum Zebedæo patre eorum reficientes retia sua; et vocavit eos.
4.22 Illi autem statim, relicta navi et patre suo, secuti sunt eum.
4.23 Et circumibat Iesus totam Galilæam, docens in synagogis eorum et prædicans evangelium regni et sanans omnem languorem et omnem infirmitatem in populo. nota
4.24 Et abiit opinio eius in totam Syriam; et obtulerunt ei omnes male habentes, variis languoribus et tormentis comprehensos, et qui dæmonia habebant, et lunaticos et paralyticos, et curavit eos.
4.25 Et secutæ sunt eum turbæ multæ de Galilæa et Decapoli et Hierosolymis et Iudæa et de trans Iordanem.
5.1 Videns autem turbas, ascendit in montem; et cum sedisset, accesserunt ad eum discipuli eius;
5.2 et aperiens os suum docebat eos dicens:
5.3 « Beati pauperes spiritu, quoniam ipsorum est regnum cælorum. nota
5.4 Beati, qui lugent, quoniam ipsi consolabuntur. nota
5.5 Beati mites, quoniam ipsi possidebunt terram. nota
5.6 Beati, qui esuriunt et sitiunt iustitiam, quoniam ipsi saturabuntur. nota
5.7 Beati misericordes, quia ipsi misericordiam consequentur. nota
5.8 Beati mundo corde, quoniam ipsi Deum videbunt. nota
5.9 Beati pacifici, quoniam filii Dei vocabuntur.
5.10 Beati, qui persecutionem patiuntur propter iustitiam, quoniam ipsorum est regnum cælorum.
5.11 Beati estis cum maledixerint vobis et persecuti vos fuerint et dixerint omne malum adversum vos, mentientes, propter me.
5.12 Gaudete et exsultate, quoniam merces vestra copiosa est in cælis; sic enim persecuti sunt prophetas, qui fuerunt ante vos.
5.13 Vos estis sal terræ; quod si sal evanuerit, in quo salietur? Ad nihilum valet ultra, nisi ut mittatur foras et conculcetur ab hominibus. nota
5.14 Vos estis lux mundi. Non potest civitas abscondi supra montem posita; nota
5.15 neque accendunt lucernam et ponunt eam sub modio, sed super candelabrum, ut luceat omnibus, qui in domo sunt.
5.16 Sic luceat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera et glorificent Patrem vestrum, qui in cælis est. nota
5.17 Nolite putare quoniam veni solvere Legem aut Prophetas; non veni solvere, sed adimplere. nota
5.18 Amen quippe dico vobis: Donec transeat cælum et terra, iota unum aut unus apex non præteribit a Lege, donec omnia fiant.
5.19 Qui ergo solverit unum de mandatis istis minimis et docuerit sic homines, minimus vocabitur in regno cælorum; qui autem fecerit et docuerit, hic magnus vocabitur in regno cælorum.
5.20 Dico enim vobis: Nisi abundaverit iustitia vestra plus quam scribarum et pharisæorum, non intrabitis in regnum cælorum.
5.21 Audistis quia dictum est antiquis: «Non occides; qui autem occiderit, reus erit iudicio». nota
5.22 Ego autem dico vobis: Omnis, qui irascitur fratri suo, reus erit iudicio; qui autem dixerit fratri suo: «Racha», reus erit concilio; qui autem dixerit: «Fatue», reus erit gehennæ ignis.
5.23 Si ergo offeres munus tuum ad altare, et ibi recordatus fueris quia frater tuus habet aliquid adversum te, nota
5.24 relinque ibi munus tuum ante altare et vade, prius, reconciliare fratri tuo et tunc veniens offer munus tuum.
5.25 Esto consentiens adversario tuo cito, dum es in via cum eo, ne forte tradat te adversarius iudici, et iudex tradat te ministro, et in carcerem mittaris.
5.26 Amen dico tibi: Non exies inde, donec reddas novissimum quadrantem.
5.27 Audistis quia dictum est: "Non mœchaberis".
5.28 Ego autem dico vobis: Omnis, qui viderit mulierem ad concupiscendum eam, iam mœchatus est eam in corde suo. nota
5.29 Quod si oculus tuus dexter scandalizat te, erue eum et proice abs te; expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum mittatur in gehennam. nota
5.30 Et si dextera manus tua scandalizat te, abscide eam et proice abs te; expedit enim tibi, ut pereat unum membrorum tuorum, quam totum corpus tuum abeat in gehennam.
5.31 Dictum est autem: «Quicumque dimiserit uxorem suam, det illi libellum repudii».
5.32 Ego autem dico vobis: Omnis, qui dimiserit uxorem suam, excepta fornicationis causa, facit eam mœchari; et, qui dimissam duxerit, adulterat. nota
5.33 Iterum audistis quia dictum est antiquis: "Non periurabis; reddes autem Domino iuramenta tua".
5.34 Ego autem dico vobis: Non iurare omnino, neque per cælum, quia thronus Dei est, nota
5.35 neque per terram, quia scabellum est pedum eius, neque per Hierosolymam, quia civitas est magni Regis; nota
5.36 neque per caput tuum iuraveris, quia non potes unum capillum album facere aut nigrum.
5.37 Sit autem sermo vester: «Est, est», «Non, non»; quod autem his abundantius est, a Malo est.
5.38 Audistis quia dictum est: "Oculum pro oculo et dentem pro dente".
5.39 Ego autem dico vobis: Non resistere malo; sed si quis te percusserit in dextera maxilla tua, præbe illi et alteram; nota
5.40 et ei, qui vult tecum iudicio contendere et tunicam tuam tollere, remitte ei et pallium; nota
5.41 et quicumque te angariaverit mille passus, vade cum illo duo.
5.42 Qui petit a te, da ei; et volenti mutuari a te, ne avertaris.
5.43 Audistis quia dictum est: "Diliges proximum tuum et odio habebis inimicum tuum".
5.44 Ego autem dico vobis: Diligite inimicos vestros et orate pro persequentibus vos,
5.45 ut sitis filii Patris vestri, qui in cælis est, quia solem suum oriri facit super malos et bonos et pluit super iustos et iniustos. nota
5.46 Si enim dilexeritis eos, qui vos diligunt, quam mercedem habetis? Nonne et publicani hoc faciunt?
5.47 Et si salutaveritis fratres vestros tantum, quid amplius facitis? Nonne et ethnici hoc faciunt?
5.48 Estote ergo vos perfecti, sicut Pater vester cælestis perfectus est. nota
6.1 Attendite, ne iustitiam vestram faciatis coram hominibus, ut videamini ab eis; alioquin mercedem non habetis apud Patrem vestrum, qui in cælis est.
6.2 Cum ergo facies eleemosynam, noli tuba canere ante te, sicut hypocritæ faciunt in synagogis et in vicis, ut honorificentur ab hominibus. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam.
6.3 Te autem faciente eleemosynam, nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua, nota
6.4 ut sit eleemosyna tua in abscondito, et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
6.5 Et cum oratis, non eritis sicut hypocritæ, qui amant in synagogis et in angulis platearum stantes orare, ut videantur ab hominibus. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam.
6.6 Tu autem cum orabis, intra in cubiculum tuum et, clauso ostio tuo, ora Patrem tuum, qui est in abscondito; et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
6.7 Orantes autem nolite multum loqui sicut ethnici; putant enim quia in multiloquio suo exaudiantur.
6.8 Nolite ergo assimilari eis; scit enim Pater vester, quibus opus sit vobis, antequam petatis eum.
6.9 Sic ergo vos orabitis: Pater noster, qui es in cælis, sanctificetur nomen tuum, nota
6.10 adveniat regnum tuum, fiat voluntas tua, sicut in cælo, et in terra. nota
6.11 Panem nostrum supersubstantialem da nobis hodie; nota
6.12 et dimitte nobis debita nostra, sicut et nos dimittimus debitoribus nostris; nota
6.13 et ne inducas nos in tentationem, sed libera nos a Malo.
6.14 Si enim dimiseritis hominibus peccata eorum, dimittet et vobis Pater vester cælestis; nota
6.15 si autem non dimiseritis hominibus, nec Pater vester dimittet peccata vestra.
6.16 Cum autem ieiunatis, nolite fieri sicut hypocritæ tristes; demoliuntur enim facies suas, ut pareant hominibus ieiunantes. Amen dico vobis: Receperunt mercedem suam. nota
6.17 Tu autem cum ieiunas, unge caput tuum et faciem tuam lava,
6.18 ne videaris hominibus ieiunans sed Patri tuo, qui est in abscondito; et Pater tuus, qui videt in abscondito, reddet tibi.
6.19 Nolite thesaurizare vobis thesauros in terra, ubi ærugo et tinea demolitur, et ubi fures effodiunt et furantur;
6.20 thesaurizate autem vobis thesauros in cælo, ubi neque ærugo neque tinea demolitur, et ubi fures non effodiunt nec furantur;
6.21 ubi enim est thesaurus tuus, ibi erit et cor tuum.
6.22 Lucerna corporis est oculus. Si ergo fuerit oculus tuus simplex, totum corpus tuum lucidum erit;
6.23 si autem oculus tuus nequam fuerit, totum corpus tuum tenebrosum erit. Si ergo lumen, quod in te est, tenebræ sunt, tenebræ quantæ erunt!
6.24 Nemo potest duobus dominis servire: aut enim unum odio habebit et alterum diliget, aut unum sustinebit et alterum contemnet; non potestis Deo servire et mammonæ.
6.25 Ideo dico vobis: Ne solliciti sitis animæ vestræ quid manducetis, neque corpori vestro quid induamini. Nonne anima plus est quam esca, et corpus quam vestimentum?
6.26 Respicite volatilia cæli, quoniam non serunt neque metunt neque congregant in horrea, et Pater vester cælestis pascit illa. Nonne vos magis pluris estis illis?
6.27 Quis autem vestrum cogitans potest adicere ad ætatem suam cubitum unum?
6.28 Et de vestimento quid solliciti estis? Considerate lilia agri quomodo crescunt: non laborant neque nent.
6.29 Dico autem vobis quoniam nec Salomon in omni gloria sua coopertus est sicut unum ex istis.
6.30 Si autem fenum agri, quod hodie est et cras in clibanum mittitur, Deus sic vestit, quanto magis vos, modicæ fidei? nota
6.31 Nolite ergo solliciti esse dicentes: «Quid manducabimus?», aut: «Quid bibemus?», aut: «Quo operiemur?».
6.32 Hæc enim omnia gentes inquirunt; scit enim Pater vester cælestis quia his omnibus indigetis.
6.33 Quærite autem primum regnum Dei et iustitiam eius, et hæc omnia adicientur vobis. nota
6.34 Nolite ergo esse solliciti in crastinum; crastinus enim dies sollicitus erit sibi ipse. Sufficit diei malitia sua.
7.1 Nolite iudicare, ut non iudicemini;
7.2 in quo enim iudicio iudicaveritis, iudicabimini, et in qua mensura mensi fueritis, metietur vobis.
7.3 Quid autem vides festucam in oculo fratris tui, et trabem in oculo tuo non vides? nota
7.4 Aut quomodo dices fratri tuo: «Sine, eiciam festucam de oculo tuo», et ecce trabes est in oculo tuo?
7.5 Hypocrita, eice primum trabem de oculo tuo, et tunc videbis eicere festucam de oculo fratris tui.
7.6 Nolite dare sanctum canibus neque mittatis margaritas vestras ante porcos, ne forte conculcent eas pedibus suis et conversi dirumpant vos.
7.7 Petite, et dabitur vobis; quærite et invenietis; pulsate, et aperietur vobis. nota
7.8 Omnis enim qui petit, accipit; et, qui quærit, invenit; et pulsanti aperietur.
7.9 Aut quis est ex vobis homo, quem si petierit filius suus panem, numquid lapidem porriget ei?
7.10 Aut si piscem petierit, numquid serpentem porriget ei?
7.11 Si ergo vos, cum sitis mali, nostis dona bona dare filiis vestris, quanto magis Pater vester, qui in cælis est, dabit bona petentibus se. nota
7.12 Omnia ergo, quæcumque vultis ut faciant vobis homines, ita et vos facite eis; hæc est enim Lex et Prophetæ. nota
7.13 Intrate per angustam portam, quia lata porta et spatiosa via, quæ ducit ad perditionem, et multi sunt, qui intrant per eam; nota
7.14 quam angusta porta et arta via, quæ ducit ad vitam, et pauci sunt, qui inveniunt eam!
7.15 Attendite a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in vestimentis ovium, intrinsecus autem sunt lupi rapaces. nota
7.16 A fructibus eorum cognoscetis eos; numquid colligunt de spinis uvas aut de tribulis ficus?
7.17 Sic omnis arbor bona fructus bonos facit, mala autem arbor fructus malos facit;
7.18 non potest arbor bona fructus malos facere, neque arbor mala fructus bonos facere.
7.19 Omnis arbor, quæ non facit fructum bonum, exciditur et in ignem mittitur.
7.20 Igitur ex fructibus eorum cognoscetis eos.
7.21 Non omnis, qui dicit mihi: «Domine, Domine», intrabit in regnum cælorum, sed qui facit voluntatem Patris mei, qui in cælis est. nota
7.22 Multi dicent mihi in illa die: «Domine, Domine, nonne in tuo nomine prophetavimus, et in tuo nomine dæmonia eiecimus, et in tuo nomine virtutes multas fecimus?».
7.23 Et tunc confitebor illis: Numquam novi vos; discedite a me, qui operamini iniquitatem. nota
7.24 Omnis ergo, qui audit verba mea hæc et facit ea, assimilabitur viro sapienti, qui ædificavit domum suam supra petram. nota
7.25 Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti et irruerunt in domum illam, et non cecidit; fundata enim erat supra petram.
7.26 Et omnis, qui audit verba mea hæc et non facit ea, similis erit viro stulto, qui ædificavit domum suam supra arenam.
7.27 Et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina eius magna ».
7.28 Et factum est, cum consummasset Iesus verba hæc, admirabantur turbæ super doctrinam eius;
7.29 erat enim docens eos sicut potestatem habens, et non sicut scribæ eorum.
8.1 Cum autem descendisset de monte, secutæ sunt eum turbæ multæ. nota
8.2 Et ecce leprosus veniens adorabat eum dicens: « Domine, si vis, potes me mundare ».
8.3 Et extendens manum, tetigit eum dicens: « Volo, mundare! »; et confestim mundata est lepra eius.
8.4 Et ait illi Iesus: « Vide, nemini dixeris; sed vade, ostende te sacerdoti et offer munus, quod præcepit Moyses, in testimonium illis ».
8.5 Cum autem introisset Capharnaum, accessit ad eum centurio rogans eum
8.6 et dicens: « Domine, puer meus iacet in domo paralyticus et male torquetur ».
8.7 Et ait illi: « Ego veniam et curabo eum ». nota
8.8 Et respondens centurio ait: « Domine, non sum dignus, ut intres sub tectum meum, sed tantum dic verbo, et sanabitur puer meus. nota
8.9 Nam et ego homo sum sub potestate, habens sub me milites, et dico huic: «Vade», et vadit; et alii: «Veni», et venit; et servo meo: «Fac hoc», et facit». nota
8.10 Audiens autem Iesus, miratus est et sequentibus se dixit: «Amen dico vobis: Apud nullum inveni tantam fidem in Israel! nota
8.11 Dico autem vobis quod multi ab oriente et occidente venient et recumbent cum Abraham et Isaac et Iacob in regno cælorum;
8.12 filii autem regni eicientur in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium ».
8.13 Et dixit Iesus centurioni: « Vade; sicut credidisti, fiat tibi ». Et sanatus est puer in hora illa.
8.14 Et cum venisset Iesus in domum Petri, vidit socrum eius iacentem et febricitantem;
8.15 et tetigit manum eius, et dimisit eam febris; et surrexit et ministrabat ei.
8.16 Vespere autem facto, obtulerunt ei multos dæmonia habentes; et eiciebat spiritus verbo et omnes male habentes curavit,
8.17 ut adimpleretur, quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem: « Ipse infirmitates nostras accepit et ægrotationes portavit ». nota
8.18 Videns autem Iesus turbas multas circum se, iussit ire trans fretum.
8.19 Et accedens unus scriba ait illi: « Magister, sequar te, quocumque ieris ». nota
8.20 Et dicit ei Iesus: « Vulpes foveas habent, et volucres cæli tabernacula, Filius autem hominis non habet, ubi caput reclinet ».
8.21 Alius autem de discipulis eius ait illi: «Domine, permitte me primum ire et sepelire patrem meum ». nota
8.22 Iesus autem ait illi: « Sequere me et dimitte mortuos sepelire mortuos suos ».
8.23 Et ascendente eo in naviculam, secuti sunt eum discipuli eius. nota
8.24 Et ecce motus magnus factus est in mari, ita ut navicula operiretur fluctibus; ipse vero dormiebat. nota
8.25 Et accesserunt et suscitaverunt eum dicentes: « Domine, salva nos, perimus! ». nota
8.26 Et dicit eis: « Quid timidi estis, modicæ fidei? ». Tunc surgens increpavit ventis et mari, et facta est tranquillitas magna.
8.27 Porro homines mirati sunt dicentes: « Qualis est hic, quia et venti et mare obœdiunt ei? ».
8.28 Et cum venisset trans fretum in regionem Gadarenorum, occurrerunt ei duo habentes dæmonia, de monumentis exeuntes, sævi nimis, ita ut nemo posset transire per viam illam.
8.29 Et ecce clamaverunt dicentes: « Quid nobis et tibi, Fili Dei? Venisti huc ante tempus torquere nos? ».
8.30 Erat autem longe ab illis grex porcorum multorum pascens.
8.31 Dæmones autem rogabant eum dicentes: « Si eicis nos, mitte nos in gregem porcorum ».
8.32 Et ait illis: « Ite ». Et illi exeuntes abierunt in porcos; et ecce impetu abiit totus grex per præceps in mare, et mortui sunt in aquis.
8.33 Pastores autem fugerunt et venientes in civitatem nuntiaverunt omnia et de his, qui dæmonia habuerant.
8.34 Et ecce tota civitas exiit obviam Iesu, et viso eo rogabant, ut transiret a finibus eorum.
9.1 Et ascendens in naviculam transfretavit et venit in civitatem suam.
9.2 Et ecce offerebant ei paralyticum iacentem in lecto. Et videns Iesus fidem illorum, dixit paralytico: « Confide, fili; remittuntur peccata tua ».
9.3 Et ecce quidam de scribis dixerunt intra se: « Hic blasphemat ».
9.4 Et cum vidisset Iesus cogitationes eorum, dixit: « Ut quid cogitatis mala in cordibus vestris?
9.5 Quid enim est facilius, dicere: «Dimittuntur peccata tua», aut dicere: «Surge et ambula»? nota
9.6 Ut sciatis autem quoniam Filius hominis habet potestatem in terra dimittendi peccata — tunc ait paralytico — : Surge, tolle lectum tuum et vade in domum tuam ».
9.7 Et surrexit et abiit in domum suam.
9.8 Videntes autem turbæ timuerunt et glorificaverunt Deum, qui dedit potestatem talem hominibus. nota
9.9 Et cum transiret inde Iesus, vidit hominem sedentem in teloneo, Matthæum nomine, et ait illi: «Sequere me». Et surgens secutus est eum. nota
9.10 Et factum est, discumbente eo in domo, ecce multi publicani et peccatores venientes simul discumbebant cum Iesu et discipulis eius.
9.11 Et videntes pharisæi dicebant discipulis eius: « Quare cum publicanis et peccatoribus manducat magister vester? ».
9.12 At ille audiens ait: « Non est opus valentibus medico sed male habentibus.
9.13 Euntes autem discite quid est: «Misericordiam volo et non sacrificium». Non enim veni vocare iustos sed peccatores ». nota
9.14 Tunc accedunt ad eum discipuli Ioannis dicentes: « Quare nos et pharisæi ieiunamus frequenter, discipuli autem tui non ieiunant? ». nota
9.15 Et ait illis Iesus: « Numquid possunt convivæ nuptiarum lugere, quamdiu cum illis est sponsus? Venient autem dies, cum auferetur ab eis sponsus, et tunc ieiunabunt. nota
9.16 Nemo autem immittit commissuram panni rudis in vestimentum vetus; tollit enim supplementum eius a vestimento, et peior scissura fit. nota
9.17 Neque mittunt vinum novum in utres veteres, alioquin rumpuntur utres, et vinum effunditur, et utres pereunt; sed vinum novum in utres novos mittunt, et ambo conservantur ». nota
9.18 Hæc illo loquente ad eos, ecce princeps unus accessit et adorabat eum dicens: « Filia mea modo defuncta est; sed veni, impone manum tuam super eam, et vivet ».
9.19 Et surgens Iesus sequebatur eum et discipuli eius.
9.20 Et ecce mulier, quæ sanguinis fluxum patiebatur duodecim annis, accessit retro et tetigit fimbriam vestimenti eius.
9.21 Dicebat enim intra se: « Si tetigero tantum vestimentum eius, salva ero ». nota
9.22 At Iesus conversus et videns eam dixit: « Confide, filia; fides tua te salvam fecit ». Et salva facta est mulier ex illa hora.
9.23 Et cum venisset Iesus in domum principis et vidisset tibicines et turbam tumultuantem,
9.24 dicebat: « Recedite; non est enim mortua puella, sed dormit ». Et deridebant eum.
9.25 At cum eiecta esset turba, intravit et tenuit manum eius, et surrexit puella.
9.26 Et exiit fama hæc in universam terram illam.
9.27 Et transeunte inde Iesu, secuti sunt eum duo cæci clamantes et dicentes: « Miserere nostri, fili David! ».
9.28 Cum autem venisset domum, accesserunt ad eum cæci, et dicit eis Iesus: « Creditis quia possum hoc facere? ». Dicunt ei: «Utique, Domine».
9.29 Tunc tetigit oculos eorum dicens: «Secundum fidem vestram fiat vobis».
9.30 Et aperti sunt oculi illorum. Et comminatus est illis Iesus dicens: « Videte, ne quis sciat ».
9.31 Illi autem exeuntes diffamaverunt eum in universa terra illa.
9.32 Egressis autem illis, ecce obtulerunt ei hominem mutum, dæmonium habentem.
9.33 Et eiecto dæmone, locutus est mutus. Et miratæ sunt turbæ dicentes: « Numquam apparuit sic in Israel! ».
9.34 Pharisæi autem dicebant: « In principe dæmoniorum eicit dæmones ».
9.35 Et circumibat Iesus civitates omnes et castella, docens in synagogis eorum et prædicans evangelium regni et curans omnem languorem et omnem infirmitatem. nota
9.36 Videns autem turbas, misertus est eis, quia erant vexati et iacentes sicut oves non habentes pastorem. nota
9.37 Tunc dicit discipulis suis: « Messis quidem multa, operarii autem pauci;
9.38 rogate ergo Dominum messis, ut mittat operarios in messem suam ».
10.1 Et convocatis Duodecim discipulis suis, dedit illis potestatem spirituum immundorum, ut eicerent eos et curarent omnem languorem et omnem infirmitatem. nota
10.2 Duodecim autem apostolorum nomina sunt hæc: primus Simon, qui dicitur Petrus, et Andreas frater eius, et Iacobus Zebedæi et Ioannes frater eius,
10.3 Philippus et Bartholomæus, Thomas et Matthæus publicanus, Iacobus Alphæi et Thaddæus,
10.4 Simon Chananæus et Iudas Iscariotes, qui et tradidit eum.
10.5 Hos Duodecim misit Iesus præcipiens eis et dicens: « In viam gentium ne abieritis et in civitates Samaritanorum ne intraveritis;
10.6 sed potius ite ad oves, quæ perierunt domus Israel.
10.7 Euntes autem prædicate dicentes: «Appropinquavit regnum cælorum». nota
10.8 Infirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, dæmones eicite; gratis accepistis, gratis date. nota
10.9 Nolite possidere aurum neque argentum neque pecuniam in zonis vestris, nota
10.10 non peram in via neque duas tunicas neque calceamenta neque virgam; dignus enim est operarius cibo suo.
10.11 In quamcumque civitatem aut castellum intraveritis, interrogate quis in ea dignus sit; et ibi manete donec exeatis.
10.12 Intrantes autem in domum, salutate eam;
10.13 et si quidem fuerit domus digna, veniat pax vestra super eam; si autem non fuerit digna, pax vestra ad vos revertatur. nota
10.14 Et quicumque non receperit vos neque audierit sermones vestros, exeuntes foras de domo vel de civitate illa, excutite pulverem de pedibus vestris. nota
10.15 Amen dico vobis: Tolerabilius erit terræ Sodomorum et Gomorræorum in die iudicii quam illi civitati.
10.16 Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum; estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbæ. nota
10.17 Cavete autem ab hominibus; tradent enim vos in conciliis, et in synagogis suis flagellabunt vos;
10.18 et ad præsides et ad reges ducemini propter me in testimonium illis et gentibus.
10.19 Cum autem tradent vos, nolite cogitare quomodo aut quid loquamini; dabitur enim vobis in illa hora quid loquamini. nota
10.20 Non enim vos estis, qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri, qui loquitur in vobis. nota
10.21 Tradet autem frater fratrem in mortem, et pater filium; et insurgent filii in parentes et morte eos afficient.
10.22 Et eritis odio omnibus propter nomen meum; qui autem perseveraverit in finem, hic salvus erit.
10.23 Cum autem persequentur vos in civitate ista, fugite in aliam; amen enim dico vobis: Non consummabitis civitates Israel, donec veniat Filius hominis. nota
10.24 Non est discipulus super magistrum nec servus super dominum suum.
10.25 Sufficit discipulo, ut sit sicut magister eius, et servus sicut dominus eius. Si patrem familias Beelzebul vocaverunt, quanto magis domesticos eius!
10.26 Ne ergo timueritis eos. Nihil enim est opertum, quod non revelabitur, et occultum, quod non scietur.
10.27 Quod dico vobis in tenebris, dicite in lumine; et, quod in aure auditis, prædicate super tecta.
10.28 Et nolite timere eos, qui occidunt corpus, animam autem non possunt occidere; sed potius eum timete, qui potest et animam et corpus perdere in gehenna.
10.29 Nonne duo passeres asse veneunt? Et unus ex illis non cadet super terram sine Patre vestro.
10.30 Vestri autem et capilli capitis omnes numerati sunt.
10.31 Nolite ergo timere; multis passeribus meliores estis vos.
10.32 Omnis ergo qui confitebitur me coram hominibus, confitebor et ego eum coram Patre meo, qui est in cælis;
10.33 qui autem negaverit me coram hominibus, negabo et ego eum coram Patre meo, qui est in cælis.
10.34 Nolite arbitrari quia venerim mittere pacem in terram; non veni pacem mittere sed gladium. nota
10.35 Veni enim separare hominem adversus patrem suum et filiam adversus matrem suam et nurum adversus socrum suam:
10.36 et inimici hominis domestici eius.
10.37 Qui amat patrem aut matrem plus quam me, non est me dignus; et, qui amat filium aut filiam super me, non est me dignus;
10.38 et, qui non accipit crucem suam et sequitur me, non est me dignus. nota
10.39 Qui invenerit animam suam, perdet illam; et, qui perdiderit animam suam propter me, inveniet eam.
10.40 Qui recipit vos, me recipit; et, qui me recipit, recipit eum, qui me misit.
10.41 Qui recipit prophetam in nomine prophetæ, mercedem prophetæ accipiet; et, qui recipit iustum in nomine iusti, mercedem iusti accipiet.
10.42 Et, quicumque potum dederit uni ex minimis istis calicem aquæ frigidæ tantum in nomine discipuli, amen dico vobis: Non perdet mercedem suam ».
11.1 Et factum est, cum consummasset Iesus præcipiens Duodecim discipulis suis, transiit inde, ut doceret et prædicaret in civitatibus eorum.
11.2 Ioannes autem, cum audisset in vinculis opera Christi, mittens per discipulos suos nota
11.3 ait illi: « Tu es qui venturus es, an alium exspectamus? ». nota
11.4 Et respondens Iesus ait illis: « Euntes renuntiate Ioanni, quæ auditis et videtis:
11.5 cæci vident et claudi ambulant, leprosi mundantur et surdi audiunt et mortui resurgunt et pauperes evangelizantur; nota
11.6 et beatus est, qui non fuerit scandalizatus in me ». nota
11.7 Illis autem abeuntibus, cœpit Iesus dicere ad turbas de Ioanne: « Quid existis in desertum videre? Arundinem vento agitatam?
11.8 Sed quid existis videre? Hominem mollibus vestitum? Ecce, qui mollibus vestiuntur, in domibus regum sunt.
11.9 Sed quid existis videre? Prophetam? Etiam, dico vobis, et plus quam prophetam.
11.10 Hic est, de quo scriptum est: "Ecce ego mitto angelum meum ante faciem tuam, qui præparabit viam tuam ante te". nota
11.11 Amen dico vobis: Non surrexit inter natos mulierum maior Ioanne Baptista; qui autem minor est in regno cælorum, maior est illo.
11.12 A diebus autem Ioannis Baptistæ usque nunc regnum cælorum vim patitur, et violenti rapiunt illud.
11.13 Omnes enim Prophetæ et Lex usque ad Ioannem prophetaverunt;
11.14 et si vultis recipere, ipse est Elias, qui venturus est.
11.15 Qui habet aures, audiat.
11.16 Cui autem similem æstimabo generationem istam? Similis est pueris sedentibus in foro, qui clamantes coæqualibus nota
11.17 dicunt: «Cecinimus vobis, et non saltastis; lamentavimus, et non planxistis».
11.18 Venit enim Ioannes neque manducans neque bibens, et dicunt: «Dæmonium habet!»;
11.19 venit Filius hominis manducans et bibens, et dicunt: «Ecce homo vorax et potator vini, publicanorum amicus et peccatorum!». Et iustificata est sapientia ab operibus suis ». nota
11.20 Tunc cœpit exprobrare civitatibus, in quibus factæ sunt plurimæ virtutes eius, quia non egissent pænitentiam:
11.21 « Væ tibi, Chorazin! Væ tibi, Bethsaida! Quia si in Tyro et Sidone factæ essent virtutes, quæ factæ sunt in vobis, olim in cilicio et cinere pænitentiam egissent.
11.22 Verumtamen dico vobis: Tyro et Sidoni remissius erit in die iudicii quam vobis.
11.23 Et tu, Capharnaum, numquid usque in cælum exaltaberis? Usque in infernum descendes! Quia si in Sodomis factæ fuissent virtutes, quæ factæ sunt in te, mansissent usque in hunc diem. nota
11.24 Verumtamen dico vobis: Terræ Sodomorum remissius erit in die iudicii quam tibi ».
11.25 In illo tempore respondens Iesus dixit: « Confiteor tibi, Pater, Domine cæli et terræ, quia abscondisti hæc a sapientibus et prudentibus et revelasti ea parvulis. nota
11.26 Ita, Pater, quoniam sic fuit placitum ante te.
11.27 Omnia mihi tradita sunt a Patre meo; et nemo novit Filium nisi Pater, neque Patrem quis novit nisi Filius et cui voluerit Filius revelare. nota
11.28 Venite ad me, omnes, qui laboratis et onerati estis, et ego reficiam vos. nota
11.29 Tollite iugum meum super vos et discite a me, quia mitis sum et humilis corde, et invenietis requiem animabus vestris. nota
11.30 Iugum enim meum suave, et onus meum leve est ».
12.1 In illo tempore abiit Iesus sabbatis per sata; discipuli autem eius esurierunt et cœperunt vellere spicas et manducare. nota
12.2 Pharisæi autem videntes dixerunt ei: « Ecce discipuli tui faciunt, quod non licet facere sabbato ».
12.3 At ille dixit eis: « Non legistis quid fecerit David, quando esuriit, et qui cum eo erant?
12.4 Quomodo intravit in domum Dei et panes propositionis comedit, quod non licebat ei edere neque his, qui cum eo erant, nisi solis sacerdotibus?
12.5 Aut non legistis in Lege quia sabbatis sacerdotes in templo sabbatum violant et sine crimine sunt?
12.6 Dico autem vobis quia templo maior est hic.
12.7 Si autem sciretis quid est: «Misericordiam volo et non sacrificium», numquam condemnassetis innocentes. nota
12.8 Dominus est enim Filius hominis sabbati ». nota
12.9 Et cum inde transisset, venit in synagogam eorum;
12.10 et ecce homo manum habens aridam. Et interrogabant eum dicentes: « Licet sabbatis curare? », ut accusarent eum.
12.11 Ipse autem dixit illis: « Quis erit ex vobis homo, qui habeat ovem unam et, si ceciderit hæc sabbatis in foveam, nonne tenebit et levabit eam?
12.12 Quanto igitur melior est homo ove! Itaque licet sabbatis bene facere ».
12.13 Tunc ait homini: « Extende manum tuam ». Et extendit, et restituta est sana sicut altera.
12.14 Exeuntes autem pharisæi consilium faciebant adversus eum, quomodo eum perderent. nota
12.15 Iesus autem sciens secessit inde. Et secuti sunt eum multi, et curavit eos omnes
12.16 et comminatus est eis, ne manifestum eum facerent,
12.17 ut adimpleretur, quod dictum est per Isaiam prophetam dicentem: nota
12.18 « Ecce puer meus, quem elegi, dilectus meus, in quo bene placuit animæ meæ; ponam Spiritum meum super eum, et iudicium gentibus nuntiabit.
12.19 Non contendet neque clamabit, neque audiet aliquis in plateis vocem eius.
12.20 Arundinem quassatam non confringet et linum fumigans non exstinguet, donec eiciat ad victoriam iudicium; nota
12.21 et in nomine eius gentes sperabunt ».
12.22 Tunc oblatus est ei dæmonium habens, cæcus et mutus, et curavit eum, ita ut mutus loqueretur et videret.
12.23 Et stupebant omnes turbæ et dicebant: « Numquid hic est filius David? ».
12.24 Pharisæi autem audientes dixerunt: « Hic non eicit dæmones nisi in Beelzebul, principe dæmonum ».
12.25 Sciens autem cogitationes eorum dixit eis: « Omne regnum divisum contra se desolatur, et omnis civitas vel domus divisa contra se non stabit.
12.26 Et si Satanas Satanam eicit, adversus se divisus est; quomodo ergo stabit regnum eius?
12.27 Et si ego in Beelzebul eicio dæmones, filii vestri in quo eiciunt? Ideo ipsi iudices erunt vestri.
12.28 Si autem in Spiritu Dei ego eicio dæmones, igitur pervenit in vos regnum Dei. nota
12.29 Aut quomodo potest quisquam intrare in domum fortis et vasa eius diripere, nisi prius alligaverit fortem? Et tunc domum illius diripiet. nota
12.30 Qui non est mecum, contra me est; et, qui non congregat mecum, spargit. nota
12.31 Ideo dico vobis: Omne peccatum et blasphemia remittetur hominibus, Spiritus autem blasphemia non remittetur.
12.32 Et quicumque dixerit verbum contra Filium hominis, remittetur ei; qui autem dixerit contra Spiritum Sanctum, non remittetur ei neque in hoc sæculo neque in futuro. nota
12.33 Aut facite arborem bonam et fructum eius bonum, aut facite arborem malam et fructum eius malum: si quidem ex fructu arbor agnoscitur. nota
12.34 Progenies viperarum, quomodo potestis bona loqui, cum sitis mali? Ex abundantia enim cordis os loquitur. nota
12.35 Bonus homo de bono thesauro profert bona, et malus homo de malo thesauro profert mala.
12.36 Dico autem vobis: Omne verbum otiosum, quod locuti fuerint homines, reddent rationem de eo in die iudicii: nota
12.37 ex verbis enim tuis iustificaberis, et ex verbis tuis condemnaberis ».
12.38 Tunc responderunt ei quidam de scribis et pharisæis dicentes: « Magister, volumus a te signum videre ».
12.39 Qui respondens ait illis: « Generatio mala et adultera signum requirit; et signum non dabitur ei, nisi signum Ionæ prophetæ. nota
12.40 Sicut enim fuit Ionas in ventre ceti tribus diebus et tribus noctibus, sic erit Filius hominis in corde terræ tribus diebus et tribus noctibus.
12.41 Viri Ninevitæ surgent in iudicio cum generatione ista et condemnabunt eam, quia pænitentiam egerunt in prædicatione Ionæ; et ecce plus quam Iona hic! nota
12.42 Regina austri surget in iudicio cum generatione ista et condemnabit eam, quia venit a finibus terræ audire sapientiam Salomonis; et ecce plus quam Salomon hic!
12.43 Cum autem immundus spiritus exierit ab homine, ambulat per loca arida quærens requiem et non invenit. nota
12.44 Tunc dicit: «Revertar in domum meam unde exivi»; et veniens invenit vacantem, scopis mundatam et ornatam.
12.45 Tunc vadit et assumit secum septem alios spiritus nequiores se, et intrantes habitant ibi; et fiunt novissima hominis illius peiora prioribus. Sic erit et generationi huic pessimæ ».
12.46 Adhuc eo loquente ad turbas, ecce mater et fratres eius stabant foris quærentes loqui ei.
12.47 Dixit autem ei quidam: « Ecce mater tua et fratres tui foris stant quærentes loqui tecum ».
12.48 At ille respondens dicenti sibi ait: « Quæ est mater mea, et qui sunt fratres mei? ».
12.49 Et extendens manum suam in discipulos suos dixit: « Ecce mater mea et fratres mei. nota
12.50 Quicumque enim fecerit voluntatem Patris mei, qui in cælis est, ipse meus frater et soror et mater est ». nota
13.1 In illo die exiens Iesus de domo sedebat secus mare; nota
13.2 et congregatæ sunt ad eum turbæ multæ, ita ut in naviculam ascendens sederet, et omnis turba stabat in litore.
13.3 Et locutus est eis multa in parabolis dicens: « Ecce exiit, qui seminat, seminare.
13.4 Et dum seminat, quædam ceciderunt secus viam, et venerunt volucres et comederunt ea.
13.5 Alia autem ceciderunt in petrosa, ubi non habebant terram multam, et continuo exorta sunt, quia non habebant altitudinem terræ;
13.6 sole autem orto, æstuaverunt et, quia non habebant radicem, aruerunt.
13.7 Alia autem ceciderunt in spinas, et creverunt spinæ et suffocaverunt ea.
13.8 Alia vero ceciderunt in terram bonam et dabant fructum: aliud centesimum, aliud sexagesimum, aliud tricesimum. nota
13.9 Qui habet aures, audiat ».
13.10 Et accedentes discipuli dixerunt ei: « Quare in parabolis loqueris eis? ».
13.11 Qui respondens ait illis: « Quia vobis datum est nosse mysteria regni cælorum, illis autem non est datum. nota
13.12 Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit; qui autem non habet, et quod habet, auferetur ab eo. nota
13.13 Ideo in parabolis loquor eis, quia videntes non vident et audientes non audiunt neque intellegunt;
13.14 et adimpletur eis prophetia Isaiæ dicens: "Auditu audietis et non intellegetis et videntes videbitis et non videbitis.
13.15 Incrassatum est enim cor populi huius, et auribus graviter audierunt et oculos suos clauserunt, ne quando oculis videant et auribus audiant et corde intellegant et convertantur, et sanem eos". nota
13.16 Vestri autem beati oculi, quia vident, et aures vestræ, quia audiunt.
13.17 Amen quippe dico vobis: Multi prophetæ et iusti cupierunt videre, quæ videtis, et non viderunt, et audire, quæ auditis, et non audierunt!
13.18 Vos ergo audite parabolam seminantis.
13.19 Omnis, qui audit verbum regni et non intellegit, venit Malus et rapit, quod seminatum est in corde eius; hic est, qui secus viam seminatus est.
13.20 Qui autem supra petrosa seminatus est, hic est, qui verbum audit et continuo cum gaudio accipit illud,
13.21 non habet autem in se radicem, sed est temporalis; facta autem tribulatione vel persecutione propter verbum, continuo scandalizatur.
13.22 Qui autem est seminatus in spinis, hic est, qui verbum audit, et sollicitudo sæculi et fallacia divitiarum suffocat verbum, et sine fructu efficitur.
13.23 Qui vero in terra bona seminatus est, hic est, qui audit verbum et intellegit et fructum affert et facit aliud quidem centum, aliud autem sexaginta, porro aliud triginta ».
13.24 Aliam parabolam proposuit illis dicens: « Simile factum est regnum cælorum homini, qui seminavit bonum semen in agro suo.
13.25 Cum autem dormirent homines, venit inimicus eius et superseminavit zizania in medio tritici et abiit.
13.26 Cum autem crevisset herba et fructum fecisset, tunc apparuerunt et zizania.
13.27 Accedentes autem servi patris familias dixerunt ei: «Domine, nonne bonum semen seminasti in agro tuo? Unde ergo habet zizania?».
13.28 Et ait illis: «Inimicus homo hoc fecit». Servi autem dicunt ei: «Vis, imus et colligimus ea?».
13.29 Et ait: «Non; ne forte colligentes zizania eradicetis simul cum eis triticum, nota
13.30 sinite utraque crescere usque ad messem. Et in tempore messis dicam messoribus: Colligite primum zizania et alligate ea in fasciculos ad comburendum ea, triticum autem congregate in horreum meum» ».
13.31 Aliam parabolam proposuit eis dicens: « Simile est regnum cælorum grano sinapis, quod accipiens homo seminavit in agro suo. nota
13.32 Quod minimum quidem est omnibus seminibus; cum autem creverit, maius est holeribus et fit arbor, ita ut volucres cæli veniant et habitent in ramis eius ».
13.33 Aliam parabolam locutus est eis: « Simile est regnum cælorum fermento, quod acceptum mulier abscondit in farinæ satis tribus, donec fermentatum est totum ». nota
13.34 Hæc omnia locutus est Iesus in parabolis ad turbas; et sine parabola nihil loquebatur eis, nota
13.35 ut adimpleretur, quod dictum erat per prophetam dicentem: « Aperiam in parabolis os meum, eructabo abscondita a constitutione mundi ». nota
13.36 Tunc, dimissis turbis, venit in domum, et accesserunt ad eum discipuli eius dicentes: « Dissere nobis parabolam zizaniorum agri ». nota
13.37 Qui respondens ait: « Qui seminat bonum semen, est Filius hominis;
13.38 ager autem est mundus; bonum vero semen, hi sunt filii regni; zizania autem filii sunt Mali;
13.39 inimicus autem, qui seminavit ea, est Diabolus; messis vero consummatio sæculi est; messores autem angeli sunt.
13.40 Sicut ergo colliguntur zizania et igni comburuntur, sic erit in consummatione sæculi:
13.41 mittet Filius hominis angelos suos, et colligent de regno eius omnia scandala et eos, qui faciunt iniquitatem, nota
13.42 et mittent eos in caminum ignis; ibi erit fletus et stridor dentium.
13.43 Tunc iusti fulgebunt sicut sol in regno Patris eorum. Qui habet aures, audiat. nota
13.44 Simile est regnum cælorum thesauro abscondito in agro; quem qui invenit homo abscondit et præ gaudio illius vadit et vendit universa, quæ habet, et emit agrum illum. nota
13.45 Iterum simile est regnum cælorum homini negotiatori quærenti bonas margaritas.
13.46 Inventa autem una pretiosa margarita, abiit et vendidit omnia, quæ habuit, et emit eam.
13.47 Iterum simile est regnum cælorum sagenæ missæ in mare et ex omni genere congreganti;
13.48 quam, cum impleta esset, educentes secus litus et sedentes collegerunt bonos in vasa, malos autem foras miserunt.
13.49 Sic erit in consummatione sæculi: exibunt angeli et separabunt malos de medio iustorum
13.50 et mittent eos in caminum ignis; ibi erit fletus et stridor dentium.
13.51 Intellexistis hæc omnia? ». Dicunt ei: « Etiam ».
13.52 Ait autem illis: « Ideo omnis scriba doctus in regno cælorum similis est homini patri familias, qui profert de thesauro suo nova et vetera ». nota
13.53 Et factum est, cum consummasset Iesus parabolas istas, transiit inde.
13.54 Et veniens in patriam suam, docebat eos in synagoga eorum, ita ut mirarentur et dicerent: « Unde huic sapientia hæc et virtutes? nota
13.55 Nonne hic est fabri filius? Nonne mater eius dicitur Maria, et fratres eius Iacobus et Ioseph et Simon et Iudas?
13.56 Et sorores eius nonne omnes apud nos sunt? Unde ergo huic omnia ista? ».
13.57 Et scandalizabantur in eo. Iesus autem dixit eis: « Non est propheta sine honore nisi in patria et in domo sua ».
13.58 Et non fecit ibi virtutes multas propter incredulitatem illorum.
14.1 In illo tempore audivit Herodes tetrarcha famam Iesu nota
14.2 et ait pueris suis: « Hic est Ioannes Baptista; ipse surrexit a mortuis, et ideo virtutes operantur in eo ».
14.3 Herodes enim tenuit Ioannem et alligavit eum et posuit in carcere propter Herodiadem uxorem Philippi fratris sui. nota
14.4 Dicebat enim illi Ioannes: « Non licet tibi habere eam ».
14.5 Et volens illum occidere, timuit populum, quia sicut prophetam eum habebant.
14.6 Die autem natalis Herodis saltavit filia Herodiadis in medio et placuit Herodi,
14.7 unde cum iuramento pollicitus est ei dare, quodcumque postulasset.
14.8 At illa, præmonita a matre sua: « Da mihi, inquit, hic in disco caput Ioannis Baptistæ ».
14.9 Et contristatus rex propter iuramentum et eos, qui pariter recumbebant, iussit dari
14.10 misitque et decollavit Ioannem in carcere;
14.11 et allatum est caput eius in disco et datum est puellæ, et tulit matri suæ.
14.12 Et accedentes discipuli eius tulerunt corpus et sepelierunt illud et venientes nuntiaverunt Iesu.
14.13 Quod cum audisset Iesus, secessit inde in navicula in locum desertum seorsum; et cum audissent, turbæ secutæ sunt eum pedestres de civitatibus. nota
14.14 Et exiens vidit turbam multam et misertus est eorum et curavit languidos eorum.
14.15 Vespere autem facto, accesserunt ad eum discipuli dicentes: « Desertus est locus, et hora iam præteriit; dimitte turbas, ut euntes in castella emant sibi escas ». nota
14.16 Iesus autem dixit eis: « Non habent necesse ire; date illis vos manducare ».
14.17 Illi autem dicunt ei: « Non habemus hic nisi quinque panes et duos pisces ».
14.18 Qui ait: « Afferte illos mihi huc ».
14.19 Et cum iussisset turbas discumbere supra fenum, acceptis quinque panibus et duobus piscibus, aspiciens in cælum benedixit et fregit et dedit discipulis panes, discipuli autem turbis. nota
14.20 Et manducaverunt omnes et saturati sunt; et tulerunt reliquias fragmentorum duodecim cophinos plenos. nota
14.21 Manducantium autem fuit numerus fere quinque milia virorum, exceptis mulieribus et parvulis.
14.22 Et statim iussit discipulos ascendere in naviculam et præcedere eum trans fretum, donec dimitteret turbas.
14.23 Et dimissis turbis, ascendit in montem solus orare. Vespere autem facto, solus erat ibi.
14.24 Navicula autem iam multis stadiis a terra distabat, fluctibus iactata; erat enim contrarius ventus. nota
14.25 Quarta autem vigilia noctis venit ad eos ambulans supra mare. nota
14.26 Discipuli autem, videntes eum supra mare ambulantem, turbati sunt dicentes: « Phantasma est », et præ timore clamaverunt.
14.27 Statimque Iesus locutus est eis dicens: « Habete fiduciam, ego sum; nolite timere! ». nota
14.28 Respondens autem ei Petrus dixit: « Domine, si tu es, iube me venire ad te super aquas ». nota
14.29 At ipse ait: « Veni! ». Et descendens Petrus de navicula ambulavit super aquas et venit ad Iesum.
14.30 Videns vero ventum validum timuit et, cum cœpisset mergi, clamavit dicens: « Domine, salvum me fac! ». nota
14.31 Continuo autem Iesus extendens manum apprehendit eum et ait illi: « Modicæ fidei, quare dubitasti? ». nota
14.32 Et cum ascendissent in naviculam, cessavit ventus.
14.33 Qui autem in navicula erant, adoraverunt eum dicentes: « Vere Filius Dei es! ».
14.34 Et cum transfretassent, venerunt in terram Gennesaret.
14.35 Et cum cognovissent eum viri loci illius, miserunt in universam regionem illam et obtulerunt ei omnes male habentes,
14.36 et rogabant eum, ut vel fimbriam vestimenti eius tangerent; et, quicumque tetigerunt, salvi facti sunt.
15.1 Tunc accedunt ad Iesum ab Hierosolymis pharisæi et scribæ dicentes:
15.2 « Quare discipuli tui transgrediuntur traditionem seniorum? Non enim lavant manus suas, cum panem manducant ».
15.3 Ipse autem respondens ait illis: « Quare et vos transgredimini mandatum Dei propter traditionem vestram?
15.4 Nam Deus dixit: "Honora patrem tuum et matrem" et: "Qui maledixerit patri vel matri, morte moriatur". nota
15.5 Vos autem dicitis: «Quicumque dixerit patri vel matri: Munus est, quodcumque ex me profuerit, nota
15.6 non honorificabit patrem suum»; et irritum fecistis verbum Dei propter traditionem vestram.
15.7 Hypocritæ! Bene prophetavit de vobis Isaias dicens:
15.8 "Populus hic labiis me honorat, cor autem eorum longe est a me; nota
15.9 sine causa autem colunt me docentes doctrinas mandata homi num" ».
15.10 Et convocata ad se turba, dixit eis: « Audite et intellegite:
15.11 Non quod intrat in os, coinquinat hominem; sed quod procedit ex ore, hoc coinquinat hominem! ». nota
15.12 Tunc accedentes discipuli dicunt ei: « Scis quia pharisæi, audito verbo, scandalizati sunt? ».
15.13 At ille respondens ait: « Omnis plantatio, quam non plantavit Pater meus cælestis, eradicabitur. nota
15.14 Sinite illos: cæci sunt, duces cæcorum. Cæcus autem si cæco ducatum præstet, ambo in foveam cadent ».
15.15 Respondens autem Petrus dixit ei: « Edissere nobis parabolam istam ».
15.16 At ille dixit: « Adhuc et vos sine intellectu estis?
15.17 Non intellegitis quia omne quod in os intrat, in ventrem vadit et in secessum emittitur?
15.18 Quæ autem procedunt de ore, de corde exeunt, et ea coinquinant hominem.
15.19 De corde enim exeunt cogitationes malæ, homicidia, adulteria, fornicationes, furta, falsa testimonia, blasphemiæ. nota
15.20 Hæc sunt, quæ coinquinant hominem; non lotis autem manibus manducare non coinquinat hominem ».
15.21 Et egressus inde Iesus, secessit in partes Tyri et Sidonis.
15.22 Et ecce mulier Chananæa a finibus illis egressa clamavit dicens: « Miserere mei, Domine, fili David! Filia mea male a dæmonio vexatur ».
15.23 Qui non respondit ei verbum. Et accedentes discipuli eius rogabant eum dicentes: « Dimitte eam, quia clamat post nos ».
15.24 Ipse autem respondens ait: « Non sum missus nisi ad oves, quæ perierunt domus Israel ». nota
15.25 At illa venit et adoravit eum dicens: « Domine, adiuva me! ». nota
15.26 Qui respondens ait: « Non est bonum sumere panem filiorum et mittere catellis ».
15.27 At illa dixit: « Etiam, Domine, nam et catelli edunt de micis, quæ cadunt de mensa dominorum suorum ».
15.28 Tunc respondens Iesus ait illi: « O mulier, magna est fides tua! Fiat tibi, sicut vis ». Et sanata est filia illius ex illa hora. nota
15.29 Et cum transisset inde, Iesus venit secus mare Galilææ et ascendens in montem sedebat ibi.
15.30 Et accesserunt ad eum turbæ multæ habentes secum claudos, cæcos, debiles, mutos et alios multos et proiecerunt eos ad pedes eius, et curavit eos,
15.31 ita ut turba miraretur videntes mutos loquentes, debiles sanos et claudos ambulantes et cæcos videntes. Et magnificabant Deum Israel. nota
15.32 Iesus autem convocatis discipulis suis dixit: « Misereor turbæ, quia triduo iam perseverant mecum et non habent, quod manducent; et dimittere eos ieiunos nolo, ne forte deficiant in via ».
15.33 Et dicunt ei discipuli: « Unde nobis in deserto panes tantos, ut saturemus turbam tantam? ».
15.34 Et ait illis Iesus: « Quot panes habetis? ». At illi dixerunt: « Septem et paucos pisciculos ».
15.35 Et præcepit turbæ, ut discumberet super terram;
15.36 et accipiens septem panes et pisces et gratias agens fregit et dedit discipulis, discipuli autem turbis. nota
15.37 Et comederunt omnes et saturati sunt; et, quod superfuit de fragmentis, tulerunt septem sportas plenas.
15.38 Erant autem, qui manducaverant, quattuor milia hominum extra mulieres et parvulos.
15.39 Et dimissis turbis, ascendit in naviculam et venit in fines Magadan.
16.1 Et accesserunt ad eum pharisæi et sadducæi tentantes et rogaverunt eum, ut signum de cælo ostenderet eis.
16.2 At ille respondens ait eis: « Facto vespere dicitis: «Serenum erit, rubicundum est enim cælum»;
16.3 et mane: «Hodie tempestas, rutilat enim triste cælum». Faciem quidem cæli diiudicare nostis, signa autem temporum non potestis.
16.4 Generatio mala et adultera signum quærit, et signum non dabitur ei, nisi signum Ionæ ». Et, relictis illis, abiit. nota
16.5 Et cum venissent discipuli trans fretum, obliti sunt panes accipere.
16.6 Iesus autem dixit illis: « Intuemini et cavete a fermento pharisæorum et sadducæorum ». nota
16.7 At illi cogitabant inter se dicentes: « Panes non accepimus!».
16.8 Sciens autem Iesus dixit: « Quid cogitatis inter vos, modicæ fidei, quia panes non habetis? nota
16.9 Nondum intellegitis neque recordamini quinque panum quinque milium hominum, et quot cophinos sumpsistis?
16.10 Neque septem panum quattuor milium hominum, et quot sportas sumpsistis?
16.11 Quomodo non intellegitis quia non de panibus dixi vobis? Sed cavete a fermento pharisæorum et sadducæorum ».
16.12 Tunc intellexerunt quia non dixerit cavendum a fermento panum sed a doctrina pharisæorum et sadducæorum.
16.13 Venit autem Iesus in partes Cæsareæ Philippi et interrogabat discipulos suos dicens: « Quem dicunt homines esse Filium hominis?». nota
16.14 At illi dixerunt: « Alii Ioannem Baptistam, alii autem Eliam, alii vero Ieremiam, aut unum ex prophetis ».
16.15 Dicit illis: « Vos autem quem me esse dicitis? ».
16.16 Respondens Simon Petrus dixit: « Tu es Christus, Filius Dei vivi ». nota
16.17 Respondens autem Iesus dixit ei: « Beatus es, Simon Bariona, quia caro et sanguis non revelavit tibi sed Pater meus, qui in cælis est. nota
16.18 Et ego dico tibi: Tu es Petrus, et super hanc petram ædificabo Ecclesiam meam; et portæ inferi non prævalebunt adversum eam. nota
16.19 Tibi dabo claves regni cælorum; et quodcumque ligaveris super terram, erit ligatum in cælis, et quodcumque solveris super terram, erit solutum in cælis ». nota
16.20 Tunc præcepit discipulis, ut nemini dicerent quia ipse esset Christus.
16.21 Exinde cœpit Iesus ostendere discipulis suis quia oporteret eum ire Hierosolymam et multa pati a senioribus et principibus sacerdotum et scribis et occidi et tertia die resurgere. nota
16.22 Et assumens eum Petrus cœpit increpare illum dicens: « Absit a te, Domine; non erit tibi hoc ». nota
16.23 Qui conversus dixit Petro: « Vade post me, Satana! Scandalum es mihi, quia non sapis ea, quæ Dei sunt, sed ea, quæ hominum! ». nota
16.24 Tunc Iesus dixit discipulis suis: « Si quis vult post me venire, abneget semetipsum et tollat crucem suam et sequatur me. nota
16.25 Qui enim voluerit animam suam salvam facere, perdet eam; qui autem perdiderit animam suam propter me, inveniet eam. nota
16.26 Quid enim prodest homini, si mundum universum lucretur, animæ vero suæ detrimentum patiatur? Aut quam dabit homo commutationem pro anima sua? nota
16.27 Filius enim hominis venturus est in gloria Patris sui cum angelis suis, et tunc reddet unicuique secundum opus eius. nota
16.28 Amen dico vobis: Sunt quidam de hic stantibus, qui non gustabunt mortem, donec videant Filium hominis venientem in regno suo ». nota
17.1 Et post dies sex assumit Iesus Petrum et Iacobum et Ioannem fratrem eius et ducit illos in montem excelsum seorsum. nota
17.2 Et transfiguratus est ante eos; et resplenduit facies eius sicut sol, vestimenta autem eius facta sunt alba sicut lux. nota
17.3 Et ecce apparuit illis Moyses et Elias cum eo loquentes. nota
17.4 Respondens autem Petrus dixit ad Iesum: « Domine, bonum est nos hic esse. Si vis, faciam hic tria tabernacula: tibi unum et Moysi unum et Eliæ unum ». nota
17.5 Adhuc eo loquente, ecce nubes lucida obumbravit eos; et ecce vox de nube dicens: « Hic est Filius meus dilectus, in quo mihi bene complacui; ipsum audite ». nota
17.6 Et audientes discipuli ceciderunt in faciem suam et timuerunt valde.
17.7 Et accessit Iesus et tetigit eos dixitque eis: « Surgite et nolite timere ».
17.8 Levantes autem oculos suos, neminem viderunt nisi solum Iesum. nota
17.9 Et descendentibus illis de monte, præcepit eis Iesus dicens: « Nemini dixeritis visionem, donec Filius hominis a mortuis resurgat ». nota
17.10 Et interrogaverunt eum discipuli dicentes: « Quid ergo scribæ dicunt quod Eliam oporteat primum venire? ». nota
17.11 At ille respondens ait: « Elias quidem venturus est et restituet omnia.
17.12 Dico autem vobis quia Elias iam venit, et non cognoverunt eum, sed fecerunt in eo, quæcumque voluerunt; sic et Filius hominis passurus est ab eis ». nota
17.13 Tunc intellexerunt discipuli quia de Ioanne Baptista dixisset eis.
17.14 Et cum venissent ad turbam, accessit ad eum homo genibus provolutus ante eum nota
17.15 et dicens: « Domine, miserere filii mei, quia lunaticus est et male patitur; nam sæpe cadit in ignem et crebro in aquam.
17.16 Et obtuli eum discipulis tuis, et non potuerunt curare eum ».
17.17 Respondens autem Iesus ait: « O generatio incredula et perversa, quousque ero vobiscum? Usquequo patiar vos? Afferte huc illum ad me ».
17.18 Et increpavit eum Iesus, et exiit ab eo dæmonium, et curatus est puer ex illa hora.
17.19 Tunc accesserunt discipuli ad Iesum secreto et dixerunt: « Quare nos non potuimus eicere illum? ». nota
17.20 Ille autem dicit illis: « Propter modicam fidem vestram. Amen quippe dico vobis: Si habueritis fidem sicut granum sinapis, dicetis monti huic: «Transi hinc illuc!», et transibit, et nihil impossibile erit vobis ». nota
17.23 et occident eum, et tertio die resurget ». Et contristati sunt vehementer. nota
17.24 Et cum venissent Capharnaum, accesserunt, qui didrachma accipiebant, ad Petrum et dixerunt: « Magister vester non solvit didrachma? ».
17.25 Ait: « Etiam». Et cum intrasset domum, prævenit eum Iesus dicens: « Quid tibi videtur, Simon? Reges terræ a quibus accipiunt tributum vel censum? A filiis suis an ab alienis? ».
17.26 Cum autem ille dixisset: « Ab alienis », dixit illi Iesus: « Ergo liberi sunt filii. nota
17.27 Ut autem non scandalizemus eos, vade ad mare et mitte hamum; et eum piscem, qui primus ascenderit, tolle; et, aperto ore, eius invenies staterem. Illum sumens, da eis pro me et te ».
17.(21) 22 Conversantibus autem eis in Galilæa, dixit illis Iesus: « Filius hominis tradendus est in manus hominum,
18.1 In illa hora accesserunt discipuli ad Iesum dicentes: « Quis putas maior est in regno cælorum? ». nota
18.2 Et advocans parvulum, statuit eum in medio eorum nota
18.3 et dixit: « Amen dico vobis: Nisi conversi fueritis et efiiciamini sicut parvuli, non intrabitis in regnum cælorum. nota
18.4 Quicumque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hic est maior in regno cælorum. nota
18.5 Et, qui susceperit unum parvulum talem in nomine meo, me suscipit. nota
18.6 Qui autem scandalizaverit unum de pusillis istis, qui in me credunt, expedit ei, ut suspendatur mola asinaria in collo eius et demergatur in profundum maris. nota
18.7 Væ mundo ab scandalis! Necesse est enim ut veniant scandala; verumtamen væ homini, per quem scandalum venit!
18.8 Si autem manus tua vel pes tuus scandalizat te, abscide eum et proice abs te: bonum tibi est ad vitam ingredi debilem vel claudum, quam duas manus vel duos pedes habentem mitti in ignem æternum. nota
18.9 Et si oculus tuus scandalizat te, erue eum et proice abs te: bonum tibi est unoculum in vitam intrare, quam duos oculos habentem mitti in gehennam ignis.
18.10 Videte, ne contemnatis unum ex his pusillis; dico enim vobis quia angeli eorum in cælis semper vident faciem Patris mei, qui in cælis est. nota
18.13 Et si contigerit ut inveniat eam, amen dico vobis quia gaudebit super eam magis quam super nonaginta novem, quæ non erraverunt.
18.14 Sic non est voluntas ante Patrem vestrum, qui in cælis est, ut pereat unus de pusillis istis.
18.15 Si autem peccaverit in te frater tuus, vade, corripe eum inter te et ipsum solum. Si te audierit, lucratus es fratrem tuum; nota
18.16 si autem non audierit, adhibe tecum adhuc unum vel duos, ut in ore duorum testium vel trium stet omne verbum; nota
18.17 quod si noluerit audire eos, dic ecclesiæ; si autem et ecclesiam noluerit audire, sit tibi sicut ethnicus et publicanus. nota
18.18 Amen dico vobis: Quæcumque alligaveritis super terram, erunt ligata in cælo; et, quæcumque solveritis super terram, erunt soluta in cælo. nota
18.19 Iterum dico vobis: Si duo ex vobis consenserint super terram de omni re, quamcumque petierint, fiet illis a Patre meo, qui in cælis est.
18.20 Ubi enim sunt duo vel tres congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum ».
18.21 Tunc accedens Petrus dixit ei: « Domine, quotiens peccabit in me frater meus, et dimittam ei? Usque septies? ». nota
18.22 Dicit illi Iesus: « Non dico tibi usque septies sed usque septuagies septies. nota
18.23 Ideo assimilatum est regnum cælorum homini regi, qui voluit rationem ponere cum servis suis.
18.24 Et cum cœpisset rationem ponere, oblatus est ei unus, qui debebat decem milia talenta. nota
18.25 Cum autem non haberet, unde redderet, iussit eum dominus venumdari et uxorem et filios et omnia, quæ habebat, et reddi.
18.26 Procidens igitur servus ille adorabat eum dicens: «Patientiam habe in me, et omnia reddam tibi».
18.27 Misertus autem dominus servi illius dimisit eum et debitum dimisit ei. nota
18.28 Egressus autem servus ille invenit unum de conservis suis, qui debebat ei centum denarios, et tenens suffocabat eum dicens: «Redde, quod debes!».
18.29 Procidens igitur conservus eius rogabat eum dicens: «Patientiam habe in me, et reddam tibi».
18.30 Ille autem noluit, sed abiit et misit eum in carcerem, donec redderet debitum.
18.31 Videntes autem conservi eius, quæ fiebant, contristati sunt valde et venerunt et narraverunt domino suo omnia, quæ facta erant.
18.32 Tunc vocavit illum dominus suus et ait illi: «Serve nequam, omne debitum illud dimisi tibi, quoniam rogasti me;
18.33 non oportuit et te misereri conservi tui, sicut et ego tui misertus sum?».
18.34 Et iratus dominus eius tradidit eum tortoribus, quoadusque redderet universum debitum.
18.35 Sic et Pater meus cælestis faciet vobis, si non remiseritis unusquisque fratri suo de cordibus vestris ». nota
18.(11) 12 Quid vobis videtur? Si fuerint alicui centum oves, et erraverit una ex eis, nonne relinquet nonaginta novem in montibus et vadit quærere eam, quæ erravit?
19.1 Et factum est, cum consummasset Iesus sermones istos, migravit a Galilæa et venit in fines Iudææ trans Iordanem.
19.2 Et secutæ sunt eum turbæ multæ, et curavit eos ibi. nota
19.3 Et accesserunt ad eum pharisæi tentantes eum et dicentes: « Licet homini dimittere uxorem suam quacumque ex causa? ». nota
19.4 Qui respondens ait: « Non legistis quia, qui creavit ab initio, masculum et feminam fecit eos nota
19.5 et dixit: "Propter hoc dimittet homo patrem et matrem et adhærebit uxori suæ, et erunt duo in carne una?".
19.6 Itaque iam non sunt duo sed una caro. Quod ergo Deus coniunxit, homo non separet ».
19.7 Dicunt illi: « Quid ergo Moyses mandavit dari libellum repudii et dimittere? ».
19.8 Ait illis: « Moyses ad duritiam cordis vestri permisit vobis dimittere uxores vestras; ab initio autem non sic fuit.
19.9 Dico autem vobis quia quicumque dimiserit uxorem suam, nisi ob fornicationem, et aliam duxerit, mœchatur ».
19.10 Dicunt ei discipuli eius: « Si ita est causa hominis cum uxore, non expedit nubere ». nota
19.11 Qui dixit eis: « Non omnes capiunt verbum istud, sed quibus datum est.
19.12 Sunt enim eunuchi, qui de matris utero sic nati sunt; et sunt eunuchi, qui facti sunt ab hominibus; et sunt eunuchi, qui seipsos castraverunt propter regnum cælorum. Qui potest capere, capiat ».
19.13 Tunc oblati sunt ei parvuli, ut manus eis imponeret et oraret; discipuli autem increpabant eis.
19.14 Iesus vero ait: « Sinite parvulos et nolite eos prohibere ad me venire; talium est enim regnum cælorum ». nota
19.15 Et cum imposuisset eis manus, abiit inde. nota
19.16 Et ecce unus accedens ait illi: « Magister, quid boni faciam, ut habeam vitam æternam? ». Qui dixit ei: nota
19.17 « Quid me interrogas de bono? Unus est bonus. Si autem vis ad vitam ingredi, serva mandata ». nota
19.18 Dicit illi: « Quæ? ». Iesus autem dixit: « Non homicidium facies, non adulterabis, non facies furtum, non falsum testimonium dices, nota
19.19 honora patrem et matrem et diliges proximum tuum sicut teipsum ».
19.20 Dicit illi adulescens: « Omnia hæc custodivi. Quid adhuc mihi deest? ». nota
19.21 Ait illi Iesus: « Si vis perfectus esse, vade, vende, quæ habes, et da pauperibus, et habebis thesaurum in cælo; et veni, sequere me ». nota
19.22 Cum audisset autem adulescens verbum, abiit tristis; erat enim habens multas possessiones.
19.23 Iesus autem dixit discipulis suis: « Amen dico vobis: Dives difficile intrabit in regnum cælorum. nota
19.24 Et iterum dico vobis: Facilius est camelum per foramen acus transire, quam divitem intrare in regnum Dei ». nota
19.25 Auditis autem his, discipuli mirabantur valde dicentes: « Quis ergo poterit salvus esse? ».
19.26 Aspiciens autem Iesus dixit illis: « Apud homines hoc impossibile est, apud Deum autem omnia possibilia sunt ». nota
19.27 Tunc respondens Petrus dixit ei: « Ecce nos reliquimus omnia et secuti sumus te. Quid ergo erit nobis? ».
19.28 Iesus autem dixit illis: « Amen dico vobis quod vos, qui secuti estis me, in regeneratione, cum sederit Filius hominis in throno gloriæ suæ, sedebitis et vos super thronos duodecim, iudicantes duodecim tribus Israel. nota
19.29 Et omnis, qui reliquit domos vel fratres aut sorores aut patrem aut matrem aut filios aut agros propter nomen meum, centuplum accipiet et vitam æternam possidebit. nota
19.30 Multi autem erunt primi novissimi, et novissimi primi.
20.1 Simile est enim regnum cælorum homini patri familias, qui exiit primo mane conducere operarios in vineam suam; nota
20.2 conventione autem facta cum operariis ex denario diurno, misit eos in vineam suam.
20.3 Et egressus circa horam tertiam vidit alios stantes in foro otiosos
20.4 et illis dixit: «Ite et vos in vineam; et, quod iustum fuerit, dabo vobis».
20.5 Illi autem abierunt. Iterum autem exiit circa sextam et nonam horam et fecit similiter.
20.6 Circa undecimam vero exiit et invenit alios stantes et dicit illis: «Quid hic statis tota die otiosi?».
20.7 Dicunt ei: «Quia nemo nos conduxit». Dicit illis: «Ite et vos in vineam».
20.8 Cum sero autem factum esset, dicit dominus vineæ procuratori suo: « Voca operarios et redde illis mercedem incipiens a novissimis usque ad primos ».
20.9 Et cum venissent, qui circa undecimam horam venerant, acceperunt singuli denarium.
20.10 Venientes autem primi arbitrati sunt quod plus essent accepturi; acceperunt autem et ipsi singuli denarium.
20.11 Accipientes autem murmurabant adversus patrem familias
20.12 dicentes: «Hi novissimi una hora fecerunt, et pares illos nobis fecisti, qui portavimus pondus diei et æstum!».
20.13 At ille respondens uni eorum dixit: «Amice, non facio tibi iniuriam; nonne ex denario convenisti mecum?
20.14 Tolle, quod tuum est, et vade; volo autem et huic novissimo dare sicut et tibi.
20.15 Aut non licet mihi, quod volo, facere de meis? An oculus tuus nequam est, quia ego bonus sum?». nota
20.16 Sic erunt novissimi primi, et primi novissimi ».
20.17 Et ascendens Iesus Hierosolymam assumpsit Duodecim discipulos secreto et ait illis in via:
20.18 « Ecce ascendimus Hierosolymam, et Filius hominis tradetur principibus sacerdotum et scribis, et condemnabunt eum morte
20.19 et tradent eum gentibus ad illudendum et flagellandum et crucifigendum, et tertia die resurget ».
20.20 Tunc accessit ad eum mater filiorum Zebedæi cum filiis suis, adorans et petens aliquid ab eo.
20.21 Qui dixit ei: « Quid vis? ». Ait illi: « Dic ut sedeant hi duo filii mei unus ad dexteram tuam et unus ad sinistram in regno tuo ».
20.22 Respondens autem Iesus dixit: « Nescitis quid petatis. Potestis bibere calicem, quem ego bibiturus sum? ». Dicunt ei: « Possumus ». nota
20.23 Ait illis: « Calicem quidem meum bibetis, sedere autem ad dexteram meam et sinistram non est meum dare illud, sed quibus paratum est a Patre meo ».
20.24 Et audientes decem indignati sunt de duobus fratribus.
20.25 Iesus autem vocavit eos ad se et ait: « Scitis quia principes gentium dominantur eorum et, qui magni sunt, potestatem exercent in eos. nota
20.26 Non ita erit inter vos, sed quicumque voluerit inter vos magnus fieri, erit vester minister;
20.27 et, quicumque voluerit inter vos primus esse, erit vester servus;
20.28 sicut Filius hominis non venit ministrari sed ministrare et dare animam suam redemptionem pro multis ». nota
20.29 Et egredientibus illis ab Iericho, secuta est eum turba multa.
20.30 Et ecce duo cæci sedentes secus viam audierunt quia Iesus transiret et clamaverunt dicentes: « Domine, miserere nostri, fili David! ». nota
20.31 Turba autem increpabat eos, ut tacerent; at illi magis clamabant dicentes: « Domine, miserere nostri, fili David! ».
20.32 Et stetit Iesus et vocavit eos et ait: « Quid vultis, ut faciam vobis?».
20.33 Dicunt illi: « Domine, ut aperiantur oculi nostri ».
20.34 Misertus autem Iesus, tetigit oculos eorum; et confestim viderunt et secuti sunt eum. nota
21.1 Et cum appropinquassent Hierosolymis et venissent Bethfage, ad montem Oliveti, tunc Iesus misit duos discipulos nota
21.2 dicens eis: « Ite in castellum, quod contra vos est, et statim invenietis asinam alligatam et pullum cum ea; solvite et adducite mihi.
21.3 Et si quis vobis aliquid dixerit, dicite: «Dominus eos necessarios habet», et confestim dimittet eos ».
21.4 Hoc autem factum est, ut impleretur, quod dictum est per prophetam dicentem:
21.5 « Dicite filiæ Sion: Ecce Rex tuus venit tibi, mansuetus et sedens super asinam et super pullum filium subiugalis ». nota
21.6 Euntes autem discipuli fecerunt, sicut præcepit illis Iesus,
21.7 et adduxerunt asinam et pullum; et imposuerunt super eis vestimenta sua, et sedit super ea.
21.8 Plurima autem turba straverunt vestimenta sua in via; alii autem cædebant ramos de arboribus et sternebant in via.
21.9 Turbæ autem, quæ præcedebant eum et quæ sequebantur, clamabant dicentes: « Hosanna filio David! Benedictus, qui venit in nomine Domini! Hosanna in altissimis! ». nota
21.10 Et cum intrasset Hierosolymam, commota est universa civitas dicens: « Quis est hic?».
21.11 Turbæ autem dicebant: « Hic est Iesus propheta a Nazareth Galilææ ».
21.12 Et intravit Iesus in templum et eiciebat omnes vendentes et ementes in templo, et mensas nummulariorum evertit et cathedras vendentium columbas, nota
21.13 et dicit eis: « Scriptum est: "Domus mea domus orationis vocabitur". Vos autem facitis eam speluncam latronum ». nota
21.14 Et accesserunt ad eum cæci et claudi in templo, et sanavit eos. nota
21.15 Videntes autem principes sacerdotum et scribæ mirabilia, quæ fecit, et pueros clamantes in templo et dicentes: « Hosanna filio David », indignati sunt
21.16 et dixerunt ei: « Audis quid isti dicant? ». Iesus autem dicit eis: « Utique; numquam legistis: "Ex ore infantium et lactantium perfecisti laudem"? ». nota
21.17 Et relictis illis, abiit foras extra civitatem in Bethaniam ibique mansit.
21.18 Mane autem revertens in civitatem, esuriit. nota
21.19 Et videns fici arborem unam secus viam, venit ad eam; et nihil invenit in ea nisi folia tantum et ait illi: « Numquam ex te fructus nascatur in sempiternum ». Et arefacta est continuo ficulnea. nota
21.20 Et videntes discipuli mirati sunt dicentes: « Quomodo continuo aruit ficulnea? ».
21.21 Respondens autem Iesus ait eis: « Amen dico vobis: Si habueritis fidem et non hæsitaveritis, non solum de ficulnea facietis, sed et si monti huic dixeritis: «Tolle et iacta te in mare», fiet. nota
21.22 Et omnia, quæcumque petieritis in oratione credentes, accipietis ».
21.23 Et cum venisset in templum, accesserunt ad eum docentem principes sacerdotum et seniores populi dicentes: « In qua potestate hæc facis? Et quis tibi dedit hanc potestatem? ». nota
21.24 Respondens autem Iesus dixit illis: « Interrogabo vos et ego unum sermonem, quem si dixeritis mihi, et ego vobis dicam, in qua potestate hæc facio:
21.25 Baptismum Ioannis unde erat? A cælo an ex hominibus? ». At illi cogitabant inter se dicentes: « Si dixerimus: «E cælo», dicet nobis: «Quare ergo non credidistis illi?»;
21.26 si autem dixerimus: «Ex hominibus», timemus turbam; omnes enim habent Ioannem sicut prophetam ».
21.27 Et respondentes Iesu dixerunt: « Nescimus ». Ait illis et ipse: « Nec ego dico vobis in qua potestate hæc facio ».
21.28 « Quid autem vobis videtur? Homo quidam habebat duos filios. Et accedens ad primum dixit: «Fili, vade hodie, operare in vinea». nota
21.29 Ille autem respondens ait: «Nolo»; postea autem pænitentia motus abiit.
21.30 Accedens autem ad alterum dixit similiter. At ille respondens ait: «Eo, domine»; et non ivit.
21.31 Quis ex duobus fecit voluntatem patris? ». Dicunt: « Primus ». Dicit illis Iesus: « Amen dico vobis: Publicani et meretrices præcedunt vos in regnum Dei.
21.32 Venit enim ad vos Ioannes in via iustitiæ, et non credidistis ei; publicani autem et meretrices crediderunt ei. Vos autem videntes nec pænitentiam habuistis postea, ut crederetis ei.
21.33 Aliam parabolam audite. Homo erat pater familias, qui plantavit vineam et sæpem circumdedit ei et fodit in ea torcular et ædificavit turrim et locavit eam agricolis et peregre profectus est. nota
21.34 Cum autem tempus fructuum appropinquasset, misit servos suos ad agricolas, ut acciperent fructus eius.
21.35 Et agricolæ, apprehensis servis eius, alium ceciderunt, alium occiderunt, alium vero lapidaverunt. nota
21.36 Iterum misit alios servos plures prioribus, et fecerunt illis similiter.
21.37 Novissime autem misit ad eos filium suum dicens: «Verebuntur filium meum».
21.38 Agricolæ autem videntes filium dixerunt intra se: «Hic est heres. Venite, occidamus eum et habebimus hereditatem eius».
21.39 Et apprehensum eum eiecerunt extra vineam et occiderunt.
21.40 Cum ergo venerit dominus vineæ, quid faciet agricolis illis? ».
21.41 Aiunt illi: « Malos male perdet et vineam locabit aliis agricolis, qui reddant ei fructum temporibus suis ».
21.42 Dicit illis Iesus: « Numquam legistis in Scripturis: "Lapidem quem reprobaverunt ædificantes, hic factus est in caput anguli; a Domino factum est istud et est mirabile in oculis nostris" ? nota
21.43 Ideo dico vobis quia auferetur a vobis regnum Dei et dabitur genti facienti fructus eius.
21.44 Et, qui ceciderit super lapidem istum confringetur; super quem vero ceciderit, conteret eum ». nota
21.45 Et cum audissent principes sacerdotum et pharisæi parabolas eius, cognoverunt quod de ipsis diceret;
21.46 et quærentes eum tenere, timuerunt turbas, quoniam sicut prophetam eum habebant.
22.1 Et respondens Iesus dixit iterum in parabolis eis dicens: nota
22.2 « Simile factum est regnum cælorum homini regi, qui fecit nuptias filio suo. nota
22.3 Et misit servos suos vocare invitatos ad nuptias, et nolebant venire. nota
22.4 Iterum misit alios servos dicens: «Dicite invitatis: Ecce prandium meum paravi, tauri mei et altilia occisa, et omnia parata; venite ad nuptias».
22.5 Illi autem neglexerunt et abierunt, alius in villam suam, alius vero ad negotiationem suam; nota
22.6 reliqui vero tenuerunt servos eius et contumelia affectos occiderunt.
22.7 Rex autem iratus est et, missis exercitibus suis, perdidit homicidas illos et civitatem illorum succendit. nota
22.8 Tunc ait servis suis: «Nuptiæ quidem paratæ sunt, sed qui invitati erant, non fuerunt digni; nota
22.9 ite ergo ad exitus viarum, et quoscumque inveneritis, vocate ad nuptias».
22.10 Et egressi servi illi in vias, congregaverunt omnes, quos invenerunt, malos et bonos; et impletæ sunt nuptiæ discumbentium.
22.11 Intravit autem rex, ut videret discumbentes, et vidit ibi hominem non vestitum veste nuptiali nota
22.12 et ait illi: «Amice, quomodo huc intrasti, non habens vestem nuptialem?». At ille obmutuit.
22.13 Tunc dixit rex ministris: «Ligate pedes eius et manus et mittite eum in tenebras exteriores: ibi erit fletus et stridor dentium».
22.14 Multi enim sunt vocati, pauci vero electi ». nota
22.15 Tunc abeuntes pharisæi consilium inierunt, ut caperent eum in sermone.
22.16 Et mittunt ei discipulos suos cum herodianis dicentes: « Magister, scimus quia verax es et viam Dei in veritate doces, et non est tibi cura de aliquo; non enim respicis personam hominum.
22.17 Dic ergo nobis quid tibi videatur: Licet censum dare Cæsari an non? ». nota
22.18 Cognita autem Iesus nequitia eorum, ait: « Quid me tentatis, hypocritæ?
22.19 Ostendite mihi nomisma census ». At illi obtulerunt ei denarium. nota
22.20 Et ait illis: « Cuius est imago hæc et suprascriptio? ». nota
22.21 Dicunt ei: « Cæsaris ». Tunc ait illis: « Reddite ergo, quæ sunt Cæsaris, Cæsari et, quæ sunt Dei, Deo ». nota
22.22 Et audientes mirati sunt et, relicto eo, abierunt.
22.23 In illo die accesserunt ad eum sadducæi, qui dicunt non esse resurrectionem, et interrogaverunt eum
22.24 dicentes: « Magister, Moyses dixit, si quis mortuus fuerit non habens filios, ut ducat frater eius uxorem illius et suscitet semen fratri suo.
22.25 Erant autem apud nos septem fratres: et primus, uxore ducta, defunctus est et non habens semen reliquit uxorem suam fratri suo;
22.26 similiter secundus et tertius usque ad septimum.
22.27 Novissime autem omnium mulier defuncta est.
22.28 In resurrectione ergo cuius erit de septem uxor? Omnes enim habuerunt eam ».
22.29 Respondens autem Iesus ait illis: « Erratis nescientes Scripturas neque virtutem Dei; nota
22.30 in resurrectione enim neque nubent neque nubentur, sed sunt sicut angeli in cælo.
22.31 De resurrectione autem mortuorum non legistis, quod dictum est vobis a Deo dicente:
22.32 «Ego sum Deus Abraham et Deus Isaac et Deus Iacob»? Non est Deus mortuorum sed viventium ».
22.33 Et audientes turbæ mirabantur in doctrina eius. nota
22.34 Pharisæi autem audientes quod silentium imposuisset sadducæis, convenerunt in unum. nota
22.35 Et interrogavit unus ex eis legis doctor tentans eum:
22.36 « Magister, quod est mandatum magnum in Lege? ».
22.37 Ait autem illi: « Diliges Dominum Deum tuum in toto corde tuo et in tota anima tua et in tota mente tua: nota
22.38 hoc est magnum et primum mandatum.
22.39 Secundum autem simile est huic: Diliges proximum tuum sicut teipsum. nota
22.40 In his duobus mandatis universa Lex pendet et Prophetæ ». nota
22.41 Congregatis autem pharisæis, interrogavit eos Iesus nota
22.42 dicens: « Quid vobis videtur de Christo? Cuius filius est? ». Dicunt ei: « David ». nota
22.43 Ait illis: « Quomodo ergo David in Spiritu vocat eum Dominum dicens:
22.44 «Dixit Dominus Domino meo: Sede a dextris meis, donec ponam inimicos tuos sub pedibus tuis»? nota
22.45 Si ergo David vocat eum Dominum, quomodo filius eius est? ».
22.46 Et nemo poterat respondere ei verbum, neque ausus fuit quisquam ex illa die eum amplius interrogare.
23.1 Tunc Iesus locutus est ad turbas et ad discipulos suos nota
23.2 dicens: « Super cathedram Moysis sederunt scribæ et pharisæi.
23.3 Omnia ergo, quæcumque dixerint vobis, facite et servate; secundum opera vero eorum nolite facere: dicunt enim et non faciunt. nota
23.4 Alligant autem onera gravia et importabilia et imponunt in umeros hominum, ipsi autem digito suo nolunt ea movere. nota
23.5 Omnia vero opera sua faciunt, ut videantur ab hominibus: dilatant enim phylacteria sua et magnificant fimbrias, nota
23.6 amant autem primum recubitum in cenis et primas cathedras in synagogis
23.7 et salutationes in foro et vocari ab hominibus Rabbi.
23.8 Vos autem nolite vocari Rabbi; unus enim est Magister vester, omnes autem vos fratres estis. nota
23.9 Et Patrem nolite vocare vobis super terram, unus enim est Pater vester, cælestis.
23.10 Nec vocemini Magistri, quia Magister vester unus est, Christus.
23.11 Qui maior est vestrum, erit minister vester.
23.12 Qui autem se exaltaverit, humiliabitur; et, qui se humiliaverit, exaltabitur. nota
23.13 Væ autem vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, quia clauditis regnum cælorum ante homines! Vos enim non intratis nec introeuntes sinitis intrare. nota
23.16 Væ vobis, duces cæci, qui dicitis: «Quicumque iuraverit per templum, nihil est; quicumque autem iuraverit in auro templi, debet».
23.17 Stulti et cæci! Quid enim maius est: aurum an templum, quod sanctificat aurum?
23.18 Et: «Quicumque iuraverit in altari, nihil est; quicumque autem iuraverit in dono, quod est super illud, debet».
23.19 Cæci! Quid enim maius est: donum an altare, quod sanctificat donum?
23.20 Qui ergo iuraverit in altari, iurat in eo et in omnibus, quæ super illud sunt;
23.21 et, qui iuraverit in templo, iurat in illo et in eo, qui inhabitat in ipso;
23.22 et, qui iuraverit in cælo, iurat in throno Dei et in eo, qui sedet super eum.
23.23 Væ vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, quia decimatis mentam et anethum et cyminum et reliquistis, quæ graviora sunt legis: iudicium et misericordiam et fidem! Hæc oportuit facere et illa non omittere. nota
23.24 Duces cæci, excolantes culicem, camelum autem glutientes. nota
23.25 Væ vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, quia mundatis, quod de foris est calicis et paropsidis, intus autem pleni sunt rapina et immunditia!
23.26 Pharisæe cæce, munda prius, quod intus est calicis, ut fiat et id, quod de foris eius est, mundum.
23.27 Væ vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, quia similes estis sepulcris dealbatis, quæ a foris quidem parent speciosa, intus vero plena sunt ossibus mortuorum et omni spurcitia!
23.28 Sic et vos a foris quidem paretis hominibus iusti, intus autem pleni estis hypocrisi et iniquitate.
23.29 Væ vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, qui ædificatis sepulcra prophetarum et ornatis monumenta iustorum
23.30 et dicitis: «Si fuissemus in diebus patrum nostrorum, non essemus socii eorum in sanguine prophetarum»!
23.31 Itaque testimonio estis vobismetipsis quia filii estis eorum, qui prophetas occiderunt.
23.32 Et vos implete mensuram patrum vestrorum.
23.33 Serpentes, genimina viperarum, quomodo fugietis a iudicio gehennæ? nota
23.34 Ideo ecce ego mitto ad vos prophetas et sapientes et scribas; ex illis occidetis et crucifigetis et ex eis flagellabitis in synagogis vestris et persequemini de civitate in civitatem, nota
23.35 ut veniat super vos omnis sanguis iustus, qui effusus est super terram a sanguine Abel iusti usque ad sanguinem Zachariæ filii Barachiæ, quem occidistis inter templum et altare. nota
23.36 Amen dico vobis: Venient hæc omnia super generationem istam.
23.37 Ierusalem, Ierusalem, quæ occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt, quotiens volui congregare filios tuos, quemadmodum gallina congregat pullos suos sub alas, et noluistis! nota
23.38 Ecce relinquitur vobis domus vestra deserta! nota
23.39 Dico enim vobis: Non me videbitis amodo, donec dicatis: "Benedictus, qui venit in nomine Domini" ». nota
23.(14) 15 Væ vobis, scribæ et pharisæi hypocritæ, quia circuitis mare et aridam, ut faciatis unum proselytum, et cum fuerit factus, facitis eum filium gehennæ duplo quam vos!
24.1 Et egressus Iesus de templo ibat, et accesserunt discipuli eius, ut ostenderent ei ædificationes templi; nota
24.2 ipse autem respondens dixit eis: « Non videtis hæc omnia? Amen dico vobis: Non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruetur ». nota
24.3 Sedente autem eo super montem Oliveti, accesserunt ad eum discipuli secreto dicentes: « Dic nobis: Quando hæc erunt, et quod signum adventus tui et consummationis sæculi? ». nota
24.4 Et respondens Iesus dixit eis: « Videte, ne quis vos seducat. nota
24.5 Multi enim venient in nomine meo dicentes: «Ego sum Christus», et multos seducent.
24.6 Audituri enim estis prœlia et opiniones prœliorum. Videte, ne turbemini; oportet enim fieri, sed nondum est finis.
24.7 Consurget enim gens in gentem, et regnum in regnum, et erunt fames et terræ motus per loca;
24.8 hæc autem omnia initia sunt dolorum. nota
24.9 Tunc tradent vos in tribulationem et occident vos, et eritis odio omnibus gentibus propter nomen meum.
24.10 Et tunc scandalizabuntur multi et invicem tradent et odio habebunt invicem;
24.11 et multi pseudoprophetæ surgent et seducent multos.
24.12 Et, quoniam abundavit iniquitas, refrigescet caritas multorum; nota
24.13 qui autem permanserit usque in finem, hic salvus erit.
24.14 Et prædicabitur hoc evangelium regni in universo orbe in testimonium omnibus gentibus; et tunc veniet consummatio. nota
24.15 Cum ergo videritis abominationem desolationis, quæ dicta est a Daniele propheta, stantem in loco sancto, qui legit, intellegat:
24.16 tunc qui in Iudæa sunt, fugiant ad montes;
24.17 qui in tecto, non descendat tollere aliquid de domo sua;
24.18 et, qui in agro, non revertatur tollere pallium suum.
24.19 Væ autem prægnantibus et nutrientibus in illis diebus!
24.20 Orate autem, ut non fiat fuga vestra hieme vel sabbato:
24.21 erit enim tunc tribulatio magna, qualis non fuit ab initio mundi usque modo neque fiet.
24.22 Et nisi breviati fuissent dies illi, non fieret salva omnis caro; sed propter electos breviabuntur dies illi.
24.23 Tunc si quis vobis dixerit: «Ecce hic Christus» aut: «Hic», nolite credere.
24.24 Surgent enim pseudochristi et pseudoprophetæ et dabunt signa magna et prodigia, ita ut in errorem inducantur, si fieri potest, etiam electi.
24.25 Ecce prædixi vobis.
24.26 Si ergo dixerint vobis: «Ecce in deserto est», nolite exire; «Ecce in penetralibus», nolite credere;
24.27 sicut enim fulgur exit ab oriente et paret usque in occidentem, ita erit adventus Filii hominis. nota
24.28 Ubicumque fuerit corpus, illuc congregabuntur aquilæ. nota
24.29 Statim autem post tribulationem dierum illorum, sol obscurabitur, et luna non dabit lumen suum, et stellæ cadent de cælo, et virtutes cælorum commovebuntur.
24.30 Et tunc parebit signum Filii hominis in cælo, et tunc plangent omnes tribus terræ et videbunt Filium hominis venientem in nubibus cæli cum virtute et gloria multa; nota
24.31 et mittet angelos suos cum tuba magna, et congregabunt electos eius a quattuor ventis, a summis cælorum usque ad terminos eorum. nota
24.32 Ab arbore autem fici discite parabolam: cum iam ramus eius tener fuerit, et folia nata, scitis quia prope est æstas. nota
24.33 Ita et vos, cum videritis hæc omnia, scitote quia prope est in ianuis.
24.34 Amen dico vobis: Non præteribit hæc generatio, donec omnia hæc fiant.
24.35 Cælum et terra transibunt, verba vero mea non præteribunt. nota
24.36 De die autem illa et hora nemo scit, neque angeli cælorum neque Filius, nisi Pater solus.
24.37 Sicut enim dies Noe, ita erit adventus Filii hominis. nota
24.38 Sicut enim erant in diebus ante diluvium comedentes et bibentes, nubentes et nuptum tradentes, usque ad eum diem, quo introivit in arcam Noe,
24.39 et non cognoverunt, donec venit diluvium et tulit omnes, ita erit et adventus Filii hominis. nota
24.40 Tunc duo erunt in agro: unus assumitur, et unus relinquitur;
24.41 duæ molentes in mola: una assumitur, et una relinquitur.
24.42 Vigilate ergo, quia nescitis qua die Dominus vester venturus sit. nota
24.43 Illud autem scitote quoniam si sciret pater familias qua hora fur venturus esset, vigilaret utique et non sineret perfodi domum suam.
24.44 Ideo et vos estote parati, quia, qua nescitis hora, Filius hominis venturus est.
24.45 Quis putas est fidelis servus et prudens, quem constituit dominus supra familiam suam, ut det illis cibum in tempore?
24.46 Beatus ille servus, quem cum venerit dominus eius, invenerit sic facientem.
24.47 Amen dico vobis quoniam super omnia bona sua constituet eum.
24.48 Si autem dixerit malus servus ille in corde suo: «Moram facit dominus meus venire»,
24.49 et cœperit percutere conservos suos, manducet autem et bibat cum ebriis,
24.50 veniet dominus servi illius in die, qua non sperat, et in hora, qua ignorat,
24.51 et dividet eum partemque eius ponet cum hypocritis; illic erit fletus et stridor dentium.
25.1 Tunc simile erit regnum cælorum decem virginibus, quæ accipientes lampades suas exierunt obviam sponso. nota
25.2 Quinque autem ex eis erant fatuæ, et quinque prudentes. nota
25.3 Fatuæ enim, acceptis lampadibus suis, non sumpserunt oleum secum; nota
25.4 prudentes vero acceperunt oleum in vasis cum lampadibus suis. nota
25.5 Moram autem faciente sponso, dormitaverunt omnes et dormierunt.
25.6 Media autem nocte clamor factus est: «Ecce sponsus! Exite obviam ei». nota
25.7 Tunc surrexerunt omnes virgines illæ et ornaverunt lampades suas.
25.8 Fatuæ autem sapientibus dixerunt: «Date nobis de oleo vestro, quia lampades nostræ exstinguuntur».
25.9 Responderunt prudentes dicentes: «Ne forte non sufficiat nobis et vobis, ite potius ad vendentes et emite vobis».
25.10 Dum autem irent emere, venit sponsus, et quæ paratæ erant, intraverunt cum eo ad nuptias; et clausa est ianua.
25.11 Novissime autem veniunt et reliquæ virgines dicentes: «Domine, domine, aperi nobis».
25.12 At ille respondens ait: «Amen dico vobis: Nescio vos».
25.13 Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam. nota
25.14 Sicut enim homo peregre proficiscens vocavit servos suos et tradidit illis bona sua. nota
25.15 Et uni dedit quinque talenta, alii autem duo, alii vero unum, unicuique secundum propriam virtutem, et profectus est. Statim nota
25.16 abiit, qui quinque talenta acceperat, et operatus est in eis et lucratus est alia quinque;
25.17 similiter qui duo acceperat, lucratus est alia duo.
25.18 Qui autem unum acceperat, abiens fodit in terra et abscondit pecuniam domini sui.
25.19 Post multum vero temporis venit dominus servorum illorum et ponit rationem cum eis.
25.20 Et accedens, qui quinque talenta acceperat, obtulit alia quinque talenta dicens: «Domine, quinque talenta tradidisti mihi; ecce alia quinque superlucratus sum».
25.21 Ait illi dominus eius: «Euge, serve bone et fidelis. Super pauca fuisti fidelis; supra multa te constituam: intra in gaudium domini tui». nota
25.22 Accessit autem et qui duo talenta acceperat, et ait: «Domine, duo talenta tradidisti mihi; ecce alia duo lucratus sum».
25.23 Ait illi dominus eius: «Euge, serve bone et fidelis. Super pauca fuisti fidelis; supra multa te constituam: intra in gaudium domini tui».
25.24 Accedens autem et qui unum talentum acceperat, ait: «Domine, novi te quia homo durus es: metis, ubi non seminasti, et congregas, ubi non sparsisti;
25.25 et timens abii et abscondi talentum tuum in terra. Ecce habes, quod tuum est».
25.26 Respondens autem dominus eius dixit ei: «Serve male et piger! Sciebas quia meto, ubi non seminavi, et congrego, ubi non sparsi?
25.27 Oportuit ergo te mittere pecuniam meam nummulariis, et veniens ego recepissem, quod meum est cum usura.
25.28 Tollite itaque ab eo talentum et date ei, qui habet decem talenta:
25.29 omni enim habenti dabitur, et abundabit; ei autem, qui non habet, et quod habet, auferetur ab eo. nota
25.30 Et inutilem servum eicite in tenebras exteriores: illic erit fletus et stridor dentium». nota
25.31 Cum autem venerit Filius hominis in gloria sua, et omnes angeli cum eo, tunc sedebit super thronum gloriæ suæ. nota
25.32 Et congregabuntur ante eum omnes gentes; et separabit eos ab invicem, sicut pastor segregat oves ab hædis,
25.33 et statuet oves quidem a dextris suis, hædos autem a sinistris.
25.34 Tunc dicet Rex his, qui a dextris eius erunt: «Venite, benedicti Patris mei; possidete paratum vobis regnum a constitutione mundi.
25.35 Esurivi enim, et dedistis mihi manducare; sitivi, et dedistis mihi bibere; hospes eram, et collegistis me; nota
25.36 nudus, et operuistis me; infirmus, et visitastis me; in carcere eram, et venistis ad me».
25.37 Tunc respondebunt ei iusti dicentes: «Domine, quando te vidimus esurientem et pavimus, aut sitientem et dedimus tibi potum?
25.38 Quando autem te vidimus hospitem et collegimus, aut nudum et cooperuimus?
25.39 Quando autem te vidimus infirmum aut in carcere et venimus ad te?».
25.40 Et respondens Rex dicet illis: «Amen dico vobis: Quamdiu fecistis uni de his fratribus meis minimis, mihi fecistis». nota
25.41 Tunc dicet et his, qui a sinistris erunt: «Discedite a me, maledicti, in ignem æternum, qui præparatus est Diabolo et angelis eius.
25.42 Esurivi enim, et non dedistis mihi manducare; sitivi, et non dedistis mihi potum;
25.43 hospes eram, et non collegistis me; nudus, et non operuistis me; infirmus et in carcere, et non visitastis me».
25.44 Tunc respondebunt et ipsi dicentes: «Domine, quando te vidimus esurientem aut sitientem aut hospitem aut nudum aut infirmum vel in carcere et non ministravimus tibi?».
25.45 Tunc respondebit illis dicens: «Amen dico vobis: Quamdiu non fecistis uni de minimis his, nec mihi fecistis».
25.46 Et ibunt hi in supplicium æternum, iusti autem in vitam æternam ».
26.1 Et factum est, cum consummasset Iesus sermones hos omnes, dixit discipulis suis: nota
26.2 « Scitis quia post biduum Pascha fiet, et Filius hominis traditur, ut crucifigatur ».
26.3 Tunc congregati sunt principes sacerdotum et seniores populi in aulam principis sacerdotum, qui dicebatur Caiphas, nota
26.4 et consilium fecerunt, ut Iesum dolo tenerent et occiderent;
26.5 dicebant autem: « Non in die festo, ne tumultus fiat in populo ».
26.6 Cum autem esset Iesus in Bethania, in domo Simonis leprosi,
26.7 accessit ad eum mulier habens alabastrum unguenti pretiosi et effudit super caput ipsius recumbentis.
26.8 Videntes autem discipuli, indignati sunt dicentes: « Ut quid perditio hæc?
26.9 Potuit enim istud venumdari multo et dari pauperibus ».
26.10 Sciens autem Iesus ait illis: « Quid molesti estis mulieri? Opus enim bonum operata est in me;
26.11 nam semper pauperes habetis vobiscum, me autem non semper habetis.
26.12 Mittens enim hæc unguentum hoc supra corpus meum, ad sepeliendum me fecit.
26.13 Amen dico vobis: Ubicumque prædicatum fuerit hoc evangelium in toto mundo, dicetur et quod hæc fecit in memoriam eius ».
26.14 Tunc abiit unus de Duodecim, qui dicebatur Iudas Iscariotes, ad principes sacerdotum
26.15 et ait: « Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum tradam? ». At illi constituerunt ei triginta argenteos. nota
26.16 Et exinde quærebat opportunitatem, ut eum traderet.
26.17 Prima autem Azymorum accesserunt discipuli ad Iesum dicentes: « Ubi vis paremus tibi comedere Pascha? ». nota
26.18 Ille autem dixit: « Ite in civitatem ad quendam et dicite ei: «Magister dicit: Tempus meum prope est; apud te facio Pascha cum discipulis meis» ».
26.19 Et fecerunt discipuli, sicut constituit illis Iesus, et paraverunt Pascha. nota
26.20 Vespere autem facto, discumbebat cum Duodecim. nota
26.21 Et edentibus illis, dixit: « Amen dico vobis: Unus vestrum me traditurus est ».
26.22 Et contristati valde, cœperunt singuli dicere ei: « Numquid ego sum, Domine? ».
26.23 At ipse respondens ait: « Qui intingit mecum manum in paropside, hic me tradet.
26.24 Filius quidem hominis vadit, sicut scriptum est de illo; væ autem homini illi, per quem Filius hominis traditur! Bonum erat ei, si natus non fuisset homo ille ». nota
26.25 Respondens autem Iudas, qui tradidit eum, dixit: « Numquid ego sum, Rabbi? ». Ait illi: « Tu dixisti ». nota
26.26 Cenantibus autem eis, accepit Iesus panem et benedixit ac fregit deditque discipulis et ait: « Accipite, comedite: hoc est corpus meum ».
26.27 Et accipiens calicem, gratias egit et dedit illis dicens: « Bibite ex hoc omnes:
26.28 hic est enim sanguis meus novi testamenti, qui pro multis effunditur in remissionem peccatorum. nota
26.29 Dico autem vobis: Non bibam amodo de hoc genimine vitis usque in diem illum, cum illud bibam vobiscum novum in regno Patris mei ».
26.30 Et hymno dicto, exierunt in montem Oliveti. nota
26.31 Tunc dicit illis Iesus: « Omnes vos scandalum patiemini in me in ista nocte. Scriptum est enim: "Percutiam pastorem, et dispergentur oves gregis". nota
26.32 Postquam autem resurrexero, præcedam vos in Galilæam ».
26.33 Respondens autem Petrus ait illi: « Et si omnes scandalizati fuerint in te, ego numquam scandalizabor ». nota
26.34 Ait illi Iesus: « Amen dico tibi: In hac nocte, antequam gallus cantet, ter me negabis ». nota
26.35 Ait illi Petrus: « Etiam si oportuerit me mori tecum, non te negabo ». Similiter et omnes discipuli dixerunt.
26.36 Tunc venit Iesus cum illis in prædium, quod dicitur Gethsemani. Et dicit discipulis: « Sedete hic, donec vadam illuc et orem ». nota
26.37 Et assumpto Petro et duobus filiis Zebedæi, cœpit contristari et mæstus esse.
26.38 Tunc ait illis: « Tristis est anima mea usque ad mortem; sustinete hic et vigilate mecum ». nota
26.39 Et progressus pusillum, procidit in faciem suam orans et dicens: « Pater mi, si possibile est, transeat a me calix iste; verumtamen non sicut ego volo, sed sicut tu ». nota
26.40 Et venit ad discipulos et invenit eos dormientes; et dicit Petro: « Sic non potuistis una hora vigilare mecum?
26.41 Vigilate et orate, ut non intretis in tentationem; spiritus quidem promptus est, caro autem infirma ».
26.42 Iterum secundo abiit et oravit dicens: « Pater mi, si non potest hoc transire, nisi bibam illud, fiat voluntas tua ».
26.43 Et venit iterum et invenit eos dormientes: erant enim oculi eorum gravati.
26.44 Et relictis illis, iterum abiit et oravit tertio, eundem sermonem iterum dicens.
26.45 Tunc venit ad discipulos et dicit illis: « Dormite iam et requiescite; ecce appropinquavit hora, et Filius hominis traditur in manus peccatorum.
26.46 Surgite, eamus; ecce appropinquavit, qui me tradit ».
26.47 Et adhuc ipso loquente, ecce Iudas, unus de Duodecim, venit, et cum eo turba multa cum gladiis et fustibus, missi a principibus sacerdotum et senioribus populi.
26.48 Qui autem tradidit eum, dedit illis signum dicens: « Quemcumque osculatus fuero, ipse est; tenete eum! ».
26.49 Et confestim accedens ad Iesum dixit: « Ave, Rabbi! » et osculatus est eum.
26.50 Iesus autem dixit illi: « Amice, ad quod venisti! ». Tunc accesserunt et manus iniecerunt in Iesum et tenuerunt eum.
26.51 Et ecce unus ex his, qui erant cum Iesu, extendens manum exemit gladium suum et percutiens servum principis sacerdotum amputavit auriculam eius.
26.52 Tunc ait illi Iesus: « Converte gladium tuum in locum suum. Omnes enim, qui acceperint gladium, gladio peribunt.
26.53 An putas quia non possum rogare Patrem meum, et exhibebit mihi modo plus quam duodecim legiones angelorum?
26.54 Quomodo ergo implebuntur Scripturæ quia sic oportet fieri? ».
26.55 In illa hora dixit Iesus turbis: « Tamquam ad latronem existis cum gladiis et fustibus comprehendere me? Cotidie sedebam docens in templo, et non me tenuistis ».
26.56 Hoc autem totum factum est, ut implerentur scripturæ Prophetarum. Tunc discipuli omnes, relicto eo, fugerunt.
26.57 Illi autem tenentes Iesum duxerunt ad Caipham principem sacerdotum, ubi scribæ et seniores convenerant. nota
26.58 Petrus autem sequebatur eum a longe usque in aulam principis sacerdotum; et ingressus intro sedebat cum ministris, ut videret finem.
26.59 Principes autem sacerdotum et omne concilium quærebant falsum testimonium contra Iesum, ut eum morti traderent, nota
26.60 et non invenerunt, cum multi falsi testes accessissent. Novissime autem venientes duo
26.61 dixerunt: « Hic dixit: «Possum destruere templum Dei et post triduum ædificare illud» ». nota
26.62 Et surgens princeps sacerdotum ait illi: « Nihil respondes? Quid isti adversum te testificantur? ».
26.63 Iesus autem tacebat. Et princeps sacerdotum ait illi: « Adiuro te per Deum vivum, ut dicas nobis, si tu es Christus Filius Dei ». nota
26.64 Dicit illi Iesus: « Tu dixisti. Verumtamen dico vobis: Amodo videbitis Filium hominis sedentem a dextris Virtutis et venientem in nubibus cæli ». nota
26.65 Tunc princeps sacerdotum scidit vestimenta sua dicens: « Blasphemavit! Quid adhuc egemus testibus? Ecce nunc audistis blasphemiam. nota
26.66 Quid vobis videtur? ». Illi autem respondentes dixerunt: « Reus est mortis! ».
26.67 Tunc exspuerunt in faciem eius et colaphis eum ceciderunt; alii autem palmas in faciem ei dederunt nota
26.68 dicentes: « Prophetiza nobis, Christe: Quis est, qui te percussit? ». nota
26.69 Petrus vero sedebat foris in atrio; et accessit ad eum una ancilla dicens: « Et tu cum Iesu Galilæo eras! ».
26.70 At ille negavit coram omnibus dicens: « Nescio quid dicis! ».
26.71 Exeunte autem illo ad ianuam, vidit eum alia et ait his, qui erant ibi: « Hic erat cum Iesu Nazareno! ».
26.72 Et iterum negavit cum iuramento: « Non novi hominem! ».
26.73 Post pusillum autem accesserunt, qui stabant, et dixerunt Petro: « Vere et tu ex illis es, nam et loquela tua manifestum te facit ».
26.74 Tunc cœpit detestari et iurare: « Non novi hominem! ». Et continuo gallus cantavit;
26.75 et recordatus est Petrus verbi Iesu, quod dixerat: « Priusquam gallus cantet, ter me negabis ». Et egressus foras ploravit amare.
27.1 Mane autem facto, consilium inierunt omnes principes sacerdotum et seniores populi adversus Iesum, ut eum morti traderent. nota
27.2 Et vinctum adduxerunt eum et tradiderunt Pilato præsidi. nota
27.3 Tunc videns Iudas, qui eum tradidit, quod damnatus esset, pænitentia ductus, rettulit triginta argenteos principibus sacerdotum et senioribus nota
27.4 dicens: « Peccavi tradens sanguinem innocentem ». At illi dixerunt: « Quid ad nos? Tu videris! ». nota
27.5 Et proiectis argenteis in templo, recessit et abiens laqueo se suspendit.
27.6 Principes autem sacerdotum, acceptis argenteis, dixerunt: « Non licet mittere eos in corbanam, quia pretium sanguinis est ». nota
27.7 Consilio autem inito, emerunt ex illis agrum Figuli in sepulturam peregrinorum.
27.8 Propter hoc vocatus est ager ille ager Sanguinis usque in hodiernum diem.
27.9 Tunc impletum est quod dictum est per Ieremiam prophetam dicentem: « Et acceperunt triginta argenteos, pretium appretiati quem appretiaverunt a filiis Israel, nota
27.10 et dederunt eos in agrum Figuli, sicut constituit mihi Dominus ».
27.11 Iesus autem stetit ante præsidem; et interrogavit eum præses dicens: « Tu es Rex Iudæorum? ». Dixit autem Iesus: « Tu dicis ». nota
27.12 Et cum accusaretur a principibus sacerdotum et senioribus, nihil respondit.
27.13 Tunc dicit illi Pilatus: « Non audis quanta adversum te dicant testimonia? ».
27.14 Et non respondit ei ad ullum verbum, ita ut miraretur præses vehementer. nota
27.15 Per diem autem sollemnem consueverat præses dimittere turbæ unum vinctum, quem voluissent.
27.16 Habebant autem tunc vinctum insignem, qui dicebatur Barabbas. nota
27.17 Congregatis ergo illis dixit Pilatus: « Quem vultis dimittam vobis: Barabbam an Iesum, qui dicitur Christus? ».
27.18 Sciebat enim quod per invidiam tradidissent eum.
27.19 Sedente autem illo pro tribunali, misit ad illum uxor eius dicens: « Nihil tibi et iusto illi. Multa enim passa sum hodie per visum propter eum ».
27.20 Principes autem sacerdotum et seniores persuaserunt turbis, ut peterent Barabbam, Iesum vero perderent.
27.21 Respondens autem præses ait illis: « Quem vultis vobis de duobus dimittam? ». At illi dixerunt: « Barabbam! ».
27.22 Dicit illis Pilatus: « Quid igitur faciam de Iesu, qui dicitur Christus? ». Dicunt omnes: « Crucifigatur! ».
27.23 Ait autem: « Quid enim mali fecit? ». At illi magis clamabant dicentes: « Crucifigatur! ».
27.24 Videns autem Pilatus quia nihil proficeret, sed magis tumultus fieret, accepta aqua, lavit manus coram turba dicens: « Innocens ego sum a sanguine hoc; vos videritis! ». nota
27.25 Et respondens universus populus dixit: « Sanguis eius super nos et super filios nostros ».
27.26 Tunc dimisit illis Barabbam; Iesum autem flagellatum tradidit, ut crucifigeretur.
27.27 Tunc milites præsidis suscipientes Iesum in prætorio congregaverunt ad eum universam cohortem.
27.28 Et exuentes eum, clamydem coccineam circumdederunt ei
27.29 et plectentes coronam de spinis posuerunt super caput eius et arundinem in dextera eius et, genu flexo ante eum, illudebant ei dicentes: « Ave, rex Iudæorum! ».
27.30 Et exspuentes in eum acceperunt arundinem et percutiebant caput eius. nota
27.31 Et postquam illuserunt ei, exuerunt eum clamyde et induerunt eum vestimentis eius et duxerunt eum, ut crucifigerent.
27.32 Exeuntes autem invenerunt hominem Cyrenæum nomine Simonem; hunc angariaverunt, ut tolleret crucem eius.
27.33 Et venerunt in locum, qui dicitur Golgotha, quod est Calvariæ locus,
27.34 et dederunt ei vinum bibere cum felle mixtum; et cum gustasset, noluit bibere. nota
27.35 Postquam autem crucifixerunt eum, diviserunt vestimenta eius sortem mittentes nota
27.36 et sedentes servabant eum ibi.
27.37 Et imposuerunt super caput eius causam ipsius scriptam: « Hic est Iesus Rex Iudæorum ».
27.38 Tunc crucifiguntur cum eo duo latrones: unus a dextris, et unus a sinistris.
27.39 Prætereuntes autem blasphemabant eum moventes capita sua nota
27.40 et dicentes: « Qui destruis templum et in triduo illud reædificas, salva temetipsum; si Filius Dei es, descende de cruce! ». nota
27.41 Similiter et principes sacerdotum illudentes cum scribis et senioribus dicebant:
27.42 « Alios salvos fecit, seipsum non potest salvum facere. Rex Israel est; descendat nunc de cruce, et credemus in eum.
27.43 Confidit in Deo; liberet nunc, si vult eum. Dixit enim: «Dei Filius sum» ». nota
27.44 Idipsum autem et latrones, qui crucifixi erant cum eo, improperabant ei. nota
27.45 A sexta autem hora tenebræ factæ sunt super universam terram usque ad horam nonam. nota
27.46 Et circa horam nonam clamavit Iesus voce magna dicens: « Eli, Eli, lema sabacthani? », hoc est: « Deus meus, Deus meus, ut quid dereliquisti me? ». nota
27.47 Quidam autem ex illic stantibus audientes dicebant: « Eliam vocat iste ». nota
27.48 Et continuo currens unus ex eis acceptam spongiam implevit aceto et imposuit arundini et dabat ei bibere. nota
27.49 Ceteri vero dicebant: « Sine, videamus an veniat Elias liberans eum ».
27.50 Iesus autem iterum clamans voce magna emisit spiritum.
27.51 Et ecce velum templi scissum est a summo usque deorsum in duas partes, et terra mota est, et petræ scissæ sunt; nota
27.52 et monumenta aperta sunt, et multa corpora sanctorum, qui dormierant, surrexerunt
27.53 et exeuntes de monumentis post resurrectionem eius venerunt in sanctam civitatem et apparuerunt multis. nota
27.54 Centurio autem et, qui cum eo erant custodientes Iesum, viso terræ motu et his, quæ fiebant, timuerunt valde dicentes: « Vere Dei Filius erat iste! ».
27.55 Erant autem ibi mulieres multæ a longe aspicientes, quæ secutæ erant Iesum a Galilæa ministrantes ei;
27.56 inter quas erat Maria Magdalene et Maria Iacobi et Ioseph mater et mater filiorum Zebedæi.
27.57 Cum sero autem factum esset, venit homo dives ab Arimathæa nomine Ioseph, qui et ipse discipulus erat Iesu. nota
27.58 Hic accessit ad Pilatum et petiit corpus Iesu. Tunc Pilatus iussit reddi.
27.59 Et accepto corpore, Ioseph involvit illud in sindone munda
27.60 et posuit illud in monumento suo novo, quod exciderat in petra, et advolvit saxum magnum ad ostium monumenti et abiit.
27.61 Erat autem ibi Maria Magdalene et altera Maria sedentes contra sepulcrum. nota
27.62 Altera autem die, quæ est post Parascevem, convenerunt principes sacerdotum et pharisæi ad Pilatum nota
27.63 dicentes: « Domine, recordati sumus quia seductor ille dixit adhuc vivens: «Post tres dies resurgam». nota
27.64 Iube ergo custodiri sepulcrum usque in diem tertium, ne forte veniant discipuli eius et furentur eum et dicant plebi: «Surrexit a mortuis», et erit novissimus error peior priore ».
27.65 Ait illis Pilatus: « Habetis custodiam; ite, custodite, sicut scitis ». nota
27.66 Illi autem abeuntes munierunt sepulcrum, signantes lapidem, cum custodia. nota
28.1 Sero autem post sabbatum, cum illucesceret in primam sabbati, venit Maria Magdalene et altera Maria videre sepulcrum. nota
28.2 Et ecce terræ motus factus est magnus: angelus enim Domini descendit de cælo et accedens revolvit lapidem et sedebat super eum.
28.3 Erat autem aspectus eius sicut fulgur, et vestimentum eius candidum sicut nix.
28.4 Præ timore autem eius exterriti sunt custodes et facti sunt velut mortui.
28.5 Respondens autem angelus dixit mulieribus: « Nolite timere vos! Scio enim quod Iesum, qui crucifixus est, quæritis.
28.6 Non est hic: surrexit enim, sicut dixit. Venite, videte locum, ubi positus erat.
28.7 Et cito euntes dicite discipulis eius: «Surrexit a mortuis et ecce præcedit vos in Galilæam; ibi eum videbitis». Ecce dixi vobis ».
28.8 Et exeuntes cito de monumento cum timore et magno gaudio cucurrerunt nuntiare discipulis eius.
28.9 Et ecce Iesus occurrit illis dicens: « Avete ». Illæ autem accesserunt et tenuerunt pedes eius et adoraverunt eum.
28.10 Tunc ait illis Iesus: « Nolite timere; ite, nuntiate fratribus meis, ut eant in Galilæam et ibi me videbunt ». nota
28.11 Quæ cum abiissent, ecce quidam de custodia venerunt in civitatem et nuntiaverunt principibus sacerdotum omnia, quæ facta fuerant. nota
28.12 Et congregati cum senioribus, consilio accepto, pecuniam copiosam dederunt militibus
28.13 dicentes: « Dicite: «Discipuli eius nocte venerunt et furati sunt eum, nobis dormientibus». nota
28.14 Et si hoc auditum fuerit a præside, nos suadebimus ei et securos vos faciemus ».
28.15 At illi, accepta pecunia, fecerunt, sicut erant docti. Et divulgatum est verbum istud apud Iudæos usque in hodiernum diem. nota
28.16 Undecim autem discipuli abierunt in Galilæam, in montem ubi constituerat illis Iesus, nota
28.17 et videntes eum adoraverunt; quidam autem dubitaverunt. nota
28.18 Et accedens Iesus locutus est eis dicens: « Data est mihi omnis potestas in cælo et in terra. nota
28.19 Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti, nota
28.20 docentes eos servare omnia, quæcumque mandavi vobis. Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem sæculi ». nota
* 1:3 NIB Tamar Canaanite declared righteous by Judah (Gen 38:26)
* 1:5 NIB Matthew inserts Rahab in line of David, Gentile, questionable behavior
* 1:5 NIB Ruth is Moabite, a people specifically excluded (Dt 23:3; Neh 13:1)
* 1:6 NIB Bathsheba married to Hittite, thus Gentile by rabbinic law
* 1:16 NIB Joseph typologically prefigured in Biblical namesake: dreams, chaste and righteous, saving trip to Egypt, forgiveness
* 1:18-21 NIB Mt 1:18-2:23 NIB Story of God's activities, in which Mary and baby are passive and Joseph obeys.
* 1:19 NIB Joseph is righteous, but he intends to show mercy rather than adhere to letter of the law. Matthew does not oppose justice and mercy.
* 1:21 NIB By naming Joseph makes Jesus authentic scion of Davidic line. LXX renders 'Joshua' as 'Jesus,' which is similar to Aramaic 'he will save.' Joshua is the successor to Moses' authority, who inherits and fulfills Moses' role. Num 27:12-23 Choice of Joshua to succeed lest Israel be sheep without shepherd; Dt 31:7-23 Lord goes with Joshua into promised land; Josh 1:5-9 Lord with Joshua.
* 1:23 NIB Matthean comception of J present with Church. Cf. Mt 28:20 Et ecce ego vobiscum sum omnibus diebus usque ad consummationem saeculi.
* 1:23 RSV Is 7:14 ecce virgo concipiet et pariet filium et vocabitur nomen ejus Emmanuel
* 2:1 NIB Magi are Gentiles as remote as possible from Jewish Biblical tradition, priestly class of Persian or Babylonian experts in the occult, such as astrology and interpretation of dreams. Cf. Is 60:3 and Ps 71:10 LXX which describe kings bringing gifts.
* 2:15 NIB Hos 11:1 Israel out of Egypt, not messiah.
* 2:16 NIB There is no historical record of Herod's slaughter of innocents. This story is part of Matthew's Moses typology, with Herod as Pharaoh. Cf. Ex 1:22-2:10 Pharaoh commands Hebrew boys thrown in Nile.
* 2:17-18 NIB Jer 31:15 Rachel weeping for Israel when they are led away to Babylon in Jeremiah's time.
* 2:20 NAB Cf. Ex 4:19 Moses told that all in Egypt who sought his life are dead.
* 2:23 RSV Cf. Is 11:1 A shoot from stump of Jesse, a branch from his roots. There is similarity in sound and possibly meaning between Aramaic word for Nazareth and Hebrew word, nezer, translated 'branch.' NIB Unknown reference. Apparently the fact that Jesus came from Nazareth, combined with conviction that he fulfilled scripture taken as a whole, led Christian scribes to conclusion that there must be such a 'prediction.'
* 3:2 NIB Inclusio; see Mt 4:17 Jesus preaching repentance and kingdom
* 3:2 NIB John on kingdom. Cf. Mt 4:17 Jesus; Mt 10:7 disciples; Mt 24:14 Church
* 3:3 UNK Cf. Is 40:3
* 3:8 CCSS fructum dignum poententiae axion in keeping, of weight, of worth, worthy. Cf. Mt 22:8 Those invited to king's wedding feast not worthy, non fuerint digni, axioi.
* 3:9 NIB Cf. Is 51:1-2 As God fulfilled promise to Abraham by creating descendants from rocks, so he will comfort Zion. Cf. Mt 16:18 Tu es Petrus.
* 3:13-17 CCSS Father, Son and Spirit present at baptism. Cf. Mt 28:19 Euntes ergo docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti
* 3:15 LTJ Jesus accepts baptism from John as act of righteousness, not forgiveness of sins. NIB N.T.Wright Righteousness is a status, covenant partnership. For other men, forgiveness of sins would be necessary for that covenant status. Hence for Christians baptism is forgiveness and Church membership. Here John says Jesus doesn't need John to perform ritual removing sins of Jesus; Jesus responds that nevertheless he, Jesus, will do what other men do for the sake of covenant status. NAB Fulfill all righteousness here means conform to God's saving plan, which includes Jesus' identification with sinful humanity.
* 3:17 LTJ Matthew public event: Hic est Filius meus. Mark private event: tu es Filius meus.
* 3:17 NIB Cf. Mk 1:11; Ps 2:7; Is 42:1; Mt 17:5 Same quotation from Is 42:1 at Tranfiguration; Mt 12:18-21 Servant Song as Jesus' response to conflict his coming initiated. It forms literary inclusio around whole ministry. NAB Cf. Gen 22:2 Binding of Isaac.
* 4:1-11 NIB Typological haggadic story reflecting on Dt 8:2-3 Testing in wilderness that you may know that man does not live by bread alone.
* 4:1 NIB tentare peirazo used elsewhere by Matthew only of Jewish leaders. Cf. Mt 16:1; 19:3; 22:18, 35. Discord between kingdom and Satan is what Matthew is about.
* 4:3-6 CCSS Cf. Mt 27:40 Si Filius Dei es, descende de cruce
* 4:4 UNK Cf. Jn 6:26 Respondit eis J et dixit: <<Amen, amen dico vobis: Quaeritis me non quia vidistis signa, sed quia manducastis ex panibus et saturati estis. Operamini non cibum, qui perit, sed cibum, qui permanet in vitam aeternam, quem Filius hominis vobis dabit; hunc enim Pater signavit Deus!>>.
* 4:6 NIB Quoting Ps 90:11-12 LXX
* 4:17 NIB Inclusio; see Mt 3:2 John preaching repentance and kingdom. CCSS 'Exinde coepit' begins section on Galilean ministry. Cf. Mt 16:21 Same words mark beginning of journey to Jerusalem.
* 4:17 NIB Jesus on kingdom. Cf. Mt 3:2 John; Mt 10:7 disciples; 24:14 Church
* 4:20 NAB Here and 4:22, as in Mk 1:16-20 but unlike Lk 5:1-11, disciples' response is motivated only by Jesus' invitation, which emphasizes his mysterious power.
* 4:23-7:29 NIB First Discourse: Sermon on the Mount
* 4:23 NIB Cf. Mt 9:35 Almost verbatum, enclosing section on words and deeds of messiah.
* 5:3-12 NIB Many allusions to Is 61:1-11 cast Jesus as the anointed one of Is 61:1. The Beatitudes describe real Christian disciples, not nine different kinds of people; the sayings are objective (blessed) rather than subjective (happy); indicative rather than imperative; nevertheless they are ethical, oriented toward life together; performative, true on basis of authority of the one who speaks, requiring us to take a stand with respect to the teacher; eschatological rather than historical. RSV Cf. Is 66:2 The Lord looks upon the humble.
* 5:4 NIB Cf. Ps 36:9, 11 LXX Those who wait for the Lord will possess the land; Is 57:13 He who takes refuge in me shall inherit the land
* 5:5 NIB The people of God are not resigned to the present state of the world, but lament the state of his people and his program.
* 5:6 RSV Cf. Is 55:1-2 Come to the table and eat without money
* 5:7 NIB Matthew does not oppose justice to mercy. Cf. Mt 1:19 Joseph was righteous so he showed mercy; Mt 9:13, 12:7 To those concerned with righteousness: I desire mercy, not sacrifice (Hos 6:6).
* 5:8 NIB Cf. Ps 23:4 LXX Who can approach? The pure of heart. Cf. Ps 85:12 LXX Walk in your truth, single-hearted. NAB Cf. Ps 41:3 LXX Behold his face in the temple
* 5:13 NIB Vos: emphatic; unnecessary pronoun in initial position. Salt: sacrifice; loyalty and covenant fidelity; purification; seasoning; preservative.
* 5:14 NIB Cf. Is 2:2-5 All nations shall come to the Lord's mountain.
* 5:14 NIB Mission is to disciples as illumination is to light and saltiness is to salt. Church is lit up by God for the sake of the world. Cf. Is 42:6 and 49:6 Light to the nations.
* 5:16 NIB Cf. Mt 6:3 Don't let left know what right does
* 5:17 NIB Cf. 7:12 Law and prophets inclusio
* 5:21-48 NIB Six antithesis. NIB Cf. Mt 22:34-40 Great Commandment
* 5:23-24 RSV Cf. Mt 15:19-20 Sinful behavior towards others defiles, renders one unfit for worship.
* 5:28-30 CCSS We will be judged by our opera, praxin, including thoughts. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius.
* 5:29-30 UNK Hyperbole, drastic measures to avoid objectifying people. Cf. Mt 18:8-9 Similar hyperbole about will to power.
* 5:32 NIB Cf. Mt 19:4-9 From the beginning God intended marriage to be an absolute union, physical, personal, and parental, between one man and one woman.
* 5:34 NIB Cf. Mt 26:63-64 Adiuro te per Deum vivum ... si tu es Christus Filius Dei. Dicit illi J: Tu dixisti. J answers clearly but indirectly to avoid using oath.
* 5:35 RSV Cf. Is 66:1 Heaven is my throne and the earth is my footstool.
* 5:39 NIB percusserit rapizei Cf. Mt 26:67 After trial before high priest J is slapped (arapisan) but does not retaliate.
* 5:40 NIB palium himation NIB Outer garment that could not legally be taken away. Cf. Ex 22:26-27; Dt 24:12-13 Do not keep a man's cloak over night for a pledge; 1cor 6:1-11 Corinthian brothers should not go to law against one another.
* 5:45 RSV The expression 'son of' means to show the quality named or trait of character implied. To be 'sons of God' is to pattern attitudes after God's.
* 5:48 NIB perfecti teleioi NIB Cf. Mt 19:21 Si vis perfectus (teleios) esse vade vende quae habes et da pauperibus. Cf. e.g. Dt 18:13 No soothsayers or fortune tellers; rather you must be altogether sincere (HE tamim) toward the Lord.
* 6:3 NIB Cf. Mt 5:16 Let your light shine before men
* 6:9 NIB Name represents very reality and presence of the one named. Cf. e.g. Is 41:14 Sanctus Israel
* 6:10 NIB Kingdom as doing will of God. Cf. Mt 26:39 In Gethsemane J himself prays using the same words he taught disciples here.
* 6:11 NIB Eschatological manna, messianic banquet; sharing bread with needy
* 6:11 UNK supersubstantialem, epiousios necessary, continual, for today, for tomorrow
* 6:12 NIB God's forgiveness as ground and cause of our forgiveness of others. Cf. Mt 18:21-35 Unforgiving servant, sin as debt to God that we cannot repay. CCSS Same word, dimittere, here and Mt 18:21 (forgive 7 times?) and Mt 18:27 (wicked servant forgiven). ICSB Cf. Rom 7:25 Ongoing need for confession and forgiveness: Ego ipse mente servio legi Dei, carne autem legi peccati. Cf. I Jn 1:9 Si confiteamur peccata nostra, fidelis est et iustus, ut remittat nobis peccata et emundet nos ab omni iniustitia
* 6:14-15 CCSS We will be judged by our opera, praxin, including forgiveness. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius.
* 6:16-21 RSV Cf. Is 58:5 Acceptable fasting
* 6:30 CCSS Cf. Mt 16:8 Jesus calls disciples 'modicae fidei' because they worry about bread.
* 6:33 NIB Cf. Mt 8:21 Let me first go bury my father.
* 7:3-5 UNK Jesus Joke: Festuca in oculo fratris tui
* 7:7-8 UNK Cf. Ps 9:11 Non dereliquisti quaerentes te, Domine.
* 7:11 WW nostis novistis noscere PERF form, PRES force
* 7:12 NIB Cf. Mt 5:17 Law and prophets inclusio. Cf. Mt 22:40 Great Commandment
* 7:13-14 NIB For Matthew Christian life is a path or road, not once-for-all decision. Cf. Jer 21:8 viam vitae et viam mortis
* 7:15-21 NIB Fruit of tree shows unfailingly what kind of tree it is. True conversion of inner man produces Christian fruit.
* 7:21-23 NIB Cf. Mt 12:50 Those who do the will of God are true family of Jesus. CCSS We will be judged by our opera, praxin, actions. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius.
* 7:23 NAB Cf. Ps 6:9 Depart from me evildoers
* 7:24 NIB Implicit Christology: Jesus in place of Torah: verba mea
* 8:1-9:38 NAB This section does focus on christology, the Messiah in Deed. However there is also a strong emphasis on discipleship and ecclesiology. There are three sets of three miracles, with each set followed by sayings about discipleship.
* 8:7 NIB This might well be read as a question. Cf. Mt 15:21-28 The Syrophoenician Woman
* 8:8 NIB Notice that there is no information indicating that centurion is a theist or monotheist; only that he trusts Jesus. Cf. Lk 7:1-10 Luke adds that centurion was friend of Jews.
* 8:8 UNK Cf. Domine, non sum dignus (MR 1126).
* 8:9 NIB If even I, then surely you. NAB As I command soldiers, you command diseases.
* 8:10 NIB Since Matthew's narrative to this point doesn't include any negative incidents, this seems to presuppose familiarity with Mark and Q.
* 8:17 NIB Quoting Is 53:4
* 8:19-20 NIB Scribe applies to Jesus as Magister rather than Domine. However, Jesus doesn't receive applicants; he takes divine initiative to call men to a life in which the world's priorities are reversed. Cf. Jn 1:11 In propria venit et sui eum non receperunt.
* 8:21-22 NIB Burial of dead, especially parents, is sacred obligation (e.g. Gen 50:5). Jesus claims priority; nothing takes precedence over following. Cf. Mt 6:33 Seek first the kingdom. Cf. III Reg 19:19-21 (I Kings) Elijah's call of Elisha.
* 8:23-27 NIB Boat symbol of Church
* 8:24 NAB motus seismos earthquake, a term frequently used in apocalyptic literature to describe the shaking of the old world when God brings in his kingdom.
* 8:25 NIB Boat-as-Church: Outsider impertinence in Mark is here rewritten as liturgical-sounding cry for help.
* 9:5-6 NIB The one who can perform visible, verifiable healing can also forgive sins.
* 9:8 NIB hominibus to the Church
* 9:8 NIB hominibus: to the Church
* 9:9 NIB Cf. Mt 19:21 J to wealthy young man: Sequere me
* 9:13 NIB Cf. Mt 5:7 Blessed are the merciful. Cf. Mt 12:7.
* 9:14-17 RSV The two pictorial sayings in response to John's disciples defend practices of disciples of Jesus and John, but insist that the two should not be joined.
* 9:15 NIB Cf. Is 25:6-10 Time of eschatological fulfillment as great banquet.
* 9:16 NAB Jesus' teaching is not a patching up of Judaism.
* 9:17 NAB The gospel can't be contained within the Mosaic law.
* 9:21 RSV salva ero sothesomai Rescue from impending destruction or from a superior power; Cf. Lk 17:19 Samaritan leper who returns and praises God
* 9:35 NIB Cf. Mt 4:23 Almost verbatum, enclosing section on words and deeds of the messiah.
* 9:36-11:1 NIB Second Discourse: Missionary Discourse
* 9:36 NIB Sheep without a shepherd is an LXX phrase. See e.g. Num 27:17 Moses' preparation for death and his concern for a successor: That the congregation of the Lord may not be as sheep which have no shepherd. Moses typology. Cf. Mk 6:34 Feeding 4,000.
* 10:1 NAB The number twelve represents Jesus' authority to call all Israel into the kingdom. Notice that there is no commission to teach here, which must wait until after resurrection when they are fully instructed. Cf. Mt 28:20.
* 10:7 NIB Disciples on kingdom. Cf. Mt 3:2 John; Mt 4:17 Jesus; Mt 24:14 Church
* 10:8 UNK Cf. I Cor 4:7 Quid autem habes quod non accepisti?
* 10:9-10 NIB For Jesus and disciples going on mission journey without sustenance or self-defence was a prophetic sign, an acting out of presence of the kingdom. Cf. Is 20:2 Isaiah naked like a captive to warn Egypt; Jer 13:1-11 Jeremiah clothed in spoiled wastecloth to warn people of Judah that God will spoil the pride of Jerusalem.
* 10:13 NAB Sign of peace as effective word. If no worthy recipient, it returns.
* 10:14 NIB Palestinian Jews returning to holy land would shake dust of pagan lands from their feet before entering.
* 10:16 NIB Cf. Rom 16:19 volo vos sapientes esse in bono et simplices in malo
* 10:19 UNK Cf. Jer 1:9 I have put my words in your mouth.
* 10:20 NIB Reminiscent of Johannine Paraclete, the Spirit helps disciples in court, a time of danger but also of mission.
* 10:23 NIB Possibly words of Jesus, but probably words of an early Christian prophet. Since M and readers knew the words didn't come true in lifetime of Jesus, they would have been heard by Matthew's community as applicable to continuing mission.
* 10:34-37 NIB Cf. Mt 15:5 Pharisees violate command to honor father and mother
* 10:38 NAB First mention of cross. Explicitly disciples; implicitly Jesus. NIB Discourse that begins with the sharing of authority and power of Jesus (Mt 10:5-15) ends with necessity of sharing his cross.
* 11:2-10 NIB Since John already acknowledged Jesus at Mt 3:14-15, this is the beginning of doubt rather than the dawn of faith. NAB John's misgivings may arise from failure of Jesus to carry out mission of fiery judgement John expected.
* 11:2 NIB opera Christi The deeds of the Christ. Coming after chapter 10, in which deeds of Jesus modulated into deeds of disciples, indicates Matthaean unity of christology and ecclesiology.
* 11:3 CCSS John may be using Christological title in question. Cf. Ps 117:26 LXX Benedictus, qui venit in nomine Domine. Cf. Mt 21:9 Echoed by crowds as J enter Jerusalem.
* 11:5 CCSS Echoing Isaiah. Is 26:19 (Isaiah Apocalypse) Reviviscent mortui tui, interfecti mei resurgent. Is 29:18 (Fall and Redemption of Erusalem) Et audient in die illa surdi verba libri, et de tenebris et caligine oculi caecorum videbunt. Is 35:5-6 (Israel's Deliverance) Tunc aperientur oculi caecorum et aures surdorum patebunt. Tunc saliet sicut cervus claudus, et exsultabit lingua mutorum. Is 42:18 (First Servant Song) Surdi, audite, et, caeci, intuemini ad videndum. Cf. Is 61:1 Glad tidings delivered by God's annointed one.
* 11:6 NIB skandalizein stumble over, referring to failure of Jesus to conform to popular messianic expectations, including scandal of crucified Messiah, as readers know.
* 11:10 NIB Cf. Ex 23:20 I am sending an angel before you to guard you and bring you to the place I have prepared; Cf. Mal 3:1 I am sending my messenger before me to prepare the way.
* 11:16-17 NIB Those who had their own games to play, who found that neither John nor Jesus met the predetermined criteria of their own values.
* 11:19 NIB Cf. Dt 21:20 A rebellious Israelite, a glutton and drunkard, deserves stoning.
* 11:23 NAB Description of Capernaum is taken from Is 14:13-15, taunt song against the king of Babylon.
* 11:25-30 NIB Karl von Hase: This passage is 'a thunderbolt from the Johannine sky.' NIB Immediate background is wisdom tradition: Jesus is the messenger of transcendent wisdom.
* 11:27 NIB Cf. Ex 33:12-13 Moses asks God to let him know His ways. Cf. Mt 28:18 All things have been given to Jesus.
* 11:28 NIB Jesus as true giver of sabbath rest, not mere ease, but salvation.
* 11:29 NIB Jesus says, 'jugum meum,' which echoes 'yoke of Torah,' thereby claiming to be the expression of God's will. CCSS Cf. Jer 6:16 Walk the old paths of good and find rest.
* 12:1 WW sero serere sevi satus ABL PER PASS PPL
* 12:7 NIB Cf. Mt 5:7 Blessed are the merciful; Cf. Mt 9:13
* 12:8 RSV Jesus claims, by virtue of his mission as Messiah, authority over man's obedience to God. Cf. Mt 11:27 All things delivered to Jesus by Father.
* 12:14 NIB Culmination of first part of M is decision of Pharisees to kill Jesus.
* 12:17-21 NIB Quoting Is 42:1-4, First Servant Song. This is Jesus' response to conflict that his coming has initiated. Like the Servant of Isaiah, Jesus works quietly. The quotation concludes part one and summarizes M's picture of Jesus' ministry. Cf. Mt 3:17 Voice at baptism of Jesus, thus forming literary inclusio around entire ministry.
* 12:20 NIB Broken reed and smoldering wick are good for nothing, ordinarily disregarded or thrown away, but quietly accepted by the Servant.
* 12:28 NIB M modifies Q, which echoes Ex 8:19, to echo Is 42:1 instead. Cf. Is 42:1 God put his spirit upon the servant; Cf. Lk 11:20 Finger of God rather than Spirit of God; Ex 8:19 Third plague, gnats; Pharoah's magicians: This is finger of God.
* 12:29 NIB Binding of Satan is traditional eschatogical imagery. Cf. I Enoch 10:4-5; Jub 48:15, 18; Rev 20:2-3 Binding dragon for 1,000 years.
* 12:30 NAB Cf. Mt 2:6 Jesus is shepherd of God's people; Mt 15:24 Jesus' mission is to the lost sheep of Israel. The pharisees, on the other hand, are depicted as scattering the sheep.
* 12:32 RSV Rebellion against God that denies him as the doer of his own acts.
* 12:33 NAB The Pharisees must declare (facite) Jesus and his exorcisms both good or both bad. If driving out demons is good, then so is the source.
* 12:34 NAB Pharisees can't declare Jesus to be good because they are evil, having already decided to murder him. The words that proceed from their evil hearts cannot be good.
* 12:34 WW sitis: sum esse fui futuris PRES ACT SUB 2 P
* 12:36 NAB If even careless words are judged, how much more the vicious accusations of the Pharisees. CCSS We will be judged by our opera, praxin, including words. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius. ICSB Cf. Rom 2:6 [Deus] reddet unicuique secundum opera eius.
* 12:39 NAB Pharisees are murderous, evil; thus nothing will convince them, they will reject any sign. NIB The only sign: the resurrection. The resurrection is God's grand reversal of all human values and expectations, the mysterious, unpredictable sign of his overruling grace. Cf. Mk 8:11-12 No sign will be given, part of pre-Markan stream of Christianity that saw the pre-Easter life of Jesus as unmessianic, with faith arising only on the basis of the cross and resurrection. Cf. Mt 16:4 No sign but Jonah.
* 12:41-42 NIB Shocking reversal of traditional expectation, in which righteous Israel will condemn sinful Gentiles. Cf. Wis 3:8 The righteous shall judge nations.
* 12:43-45 NAB Ministry of Jesus has broken Satan's hold, but rejection by evil generation will lead to a worse situation. NIB For this evil generation, the encounter with Jesus, filled with saving potential, has turned out for them to be for the worse. RSV Waterless places as favorite abode of demons. Cf. Is 13:21-22 Busy Babylon will become the abode of wild animals; Is 34:14 Lilith shall abide at No Kingdom There (Edom).
* 12:49 NIB Church as family of God. Cf. Mt 18:1-35 Fourth Discourse, Community Discourse; Mt 19:29 All who leave home receive an hundredfold
* 12:50 NAB If Temple duties outweigh the Sabbath laws, how much more does the presence of Jesus, with his proclamation of the kingdom (templo major est hic), justify conduct of disciples. RSV Since no penalty for serving human need or Temple on Sabbath, how much more is it acceptable to serve pick and eat grain in order to serve Messiah.
* 12:50 NIB Cf. Mt 7:21-23 Not everyone who says to me, 'Lord, Lord'
* 13:1-52 NIB Third Discourse: Teaching in Parables
* 13:8 NAB In spite of opposition and indifferenc, the kingdom will have enormous success. NIB Surprisingly abundant harvest; mysterious, concealed working of God, who miraculously brings the harvest. Cf. Gen 26:12 Isaac reaped an hundredfold because God blessed him.
* 13:11 NIB Understanding, accepting God's sovereignity in one's heart, is itself a gift from God. RSV Through their faith, disciples have access to deeper understanding. NAB Mysteries: A divine plan or decree affecting history, which can be known only when revealed. Cf. Dan 2:18-19,27. To know the mysteries: to recognize that the kingdom has become present in the ministry of Jesus.
* 13:12 NAB Axiom of practical wisdom: God gives understanding to those who trust, not trust to those who understand. Notice divine passive. NIB Parabolic communication rewards good students and penalizes bad. Only those who have committed themselves have Jesus for their teacher. Cf. Mt 25:29 Parable of talents: omni enim habenti dabitur, et abundabit; ei autem, qui non habet, et quod habet, auferetur ab eo.
* 13:15 LAB Cf. Is 6:9
* 13:29-30 NIB The main point: Patience and waiting for the harvest.
* 13:31-32 NIB Imperial trees were used as symbol of empire. But, a king who operates in meekness (Mt 11:25-30) and rides a donkey instead of a war horse (Mt 21:1-9) can represent his kingdom by a garden herb rather than a great tree. NAB Cf. Dan 4:7-19 Nebuchadnezzar's kingdom as a tree. Ez 17:23 The Lord exalts the low tree and tears down the high tree. Ez 31:6 Pharoah like a Lebanon cedar in which all the birds make their nests.
* 13:33 NIB Three satas 3*1/2 bushel = ~10 gallons
* 13:33 NIB Yeast is usually a symbol of corruption. Here, the kingdom is hidden and silent, working by unexpecte d, even scandalous means. Three satas (measures) is enough to feed 100-150 people. Surprising, miraculous extravagance of coming kingdom. Cf. Gen 18:6 Sarai prepared three measures and a whole calf for heavenly visitors.
* 13:34 UNK each with his own work: dedit...potestatem cujusque operis: he gave power of his own work. NIB Each one his oown calling.
* 13:35 NIB Cf. Ps 78:2 I will open my mouth with a story. Cf. Dt 29:29 Hidden/revealed; Sir 3:22 Some things beyond human understanding.
* 13:36 NAB Turning away from crowds, which represent unbelieving Israel. From this point, J focuses more on instructing disciples.
* 13:41 NAB scandala: Those who cause others to sin
* 13:43 NAB Cf. Dn 12:3 Those who lead the many to justice will shine.
* 13:44-46 NIB The advent of the kingdom, sought for (merchant) or not (plowman), brings about disruption of values, leading to unusual, urgent, crucial action.
* 13:52 NIB Parable about parables. New provides key to old.
* 13:54 NAB At end of Sermon on the Mount, people are admiring astonishment at Jesus' teaching (Mt 7:28). Here the astonishment is the offense of those who were familiar with him.
* 13:54 NIB docere instead of loqui or dicere. Does this indicate that M does not see parables as teaching?
* 14:1 NAB tetrarch Ruler of fourth part.
* 14:3 NIB Herod/Herodias/John parallels Ahab/Jezebel/Elijah in III Regum 17-19.
* 14:13-21 NIB Contrast Herod's banquet with that of Jesus and 5,000.
* 14:15-21 NIB NT contains 6 versions of this story, expressing many different dimensions of christological faith: (i) wilderness journey; (ii) recalcitrant Israelites who doubt food can be provided; (iii) Israelites like sheep without a shepherd; (iv) people arranged in military companies; (v) green grass of Ps 22 LXX; (vi) giving of manna that can be preserved; (vii) Elisha's miraculous provision of food (IV Regum 4:42-44); (viii) table fellowship with sinners; (ix) eucharistic meal of last supper; (x) messianic banquet, eschatological imagery, bread and sea creatures (Is 27:1);
* 14:19 NAB benedixit is the same as gratias agens at Mt 15:36. To bless God for his benefits is to give thanks.
* 14:20 NAB fragmentorum klasmaton Same word, in singular form, used of broken bread of eucharist in Didache (9:3-4)
* 14:24 NIB jactabatur basanizo being tortured, suffering of Church
* 14:25 NIB Modern mind thinks of defying natural law of gravity, but biblical mind would have thought of overcoming forces of chaos. Cf. Is 43:16 The Lord makes a way in the sea; Cf. Ps 76:20 LXX Thy way was through the sea;
* 14:27 NIB Cf. Ex 3:13-15 Ego sum qui sum
* 14:28 NIB Peter's words echo demonic testing of God. Domine, si tu es Cf. Mt 4:3 Satan: Si Filius Dei es
* 14:30 NIB Peter had personal faith, but he left the boat, the Church. The point is not that he lacked sufficient faith to walk on water; the point is that he lacked sufficient faith to wait trustingly in the boat.
* 14:31 NIB dubitasti: distazo. Appears only twice in NT, here and Mt 28:17. Root word is dis, twice, indicating more than one possibility, uncertainty. Cf. Mt 28:17 adoraverunt ... autem dubitaverunt.
* 15:4 NIB Cf. Mt 10:34-37 Leave father and mother
* 15:5 WW munus, muneris N an offering; prodesse (with DAT) PERF ACT SUB might have been useful to you
* 15:8-9 UNK Quoting Is 29:13
* 15:11 NAB This saying should be classified with antitheses in Mt 5: You have heard it said..., but I say...
* 15:13-14 NAB J leads disciples away from teaching authority of P and S. Cf. Mt 16:6 Leaven of P and S; Mt 16:18-19 Power to bind and loose, which include s teaching authority, conferred on Simon. RSV Cf. Is 60:21 Your people shall all be righteous, the shoot of my planting.
* 15:19-20 RSV Failure to act with love towards others is what defiles, renders one unfit for worship. Cf. Mt 5:23-24 If your brother has something against you, leave your gift at the altar.
* 15:24 ICSB Cf. Rom 1:16 Non enim erubesco evangelium: virtus enim Dei est in salutem omni credenti, Iudaeo primum et Graeco.
* 15:25 NIB Persistent, struggling prayer, like psalmist.
* 15:28 NIB Her persistent wrestling is called great faith, in contrast to Peter at Mt 14:28, 31.
* 15:31 NIB Quoting Is 35:5-6
* 15:36 NAB gratias agens is the same as benedixit at Mt 14:19. To bless God for his benefits is to give thanks.
* 16:4 CCSS Cf. Wilderness generation
* 16:4 NIB Cf. Mt 12:39 No sign but Jonah, death and resurrection.
* 16:6 NAB In preparation for Mt 16:18-19, where Simon recieves authority to loose and bind, which includes teaching authority, J deprecates teachng authority if P and S. Cf. Mt 15:13-14 Blind guides. NIB Here P and S are corrupting leaven. But see Mt 23:2-3 Pharisees are hypocrites, but their teachings aren't wrong.
* 16:8 CCSS Cf. Mt 6:30 Jesus calls disciples 'modicae fidei' because they don't trust God for necessities.
* 16:13 CCSS Removed from surveillance of Jewish opponents, Jesus can take up crucial question. NIB M sets the scene of Jesus' confession at CP, a site long associated with both pagan and Jewish revelatory events.
* 16:16-18 NAB M adds 'Filius Dei vivi' to Mark in order to remove ambiguity from traditional title of Jewish messiah. Cf. Mk 8:29 NIB Tu es Christus...Tu es Petrus. CCSS Chiasm: Christos + Filius Dei, filius Jonah + petros. On unique sonship see Mt 3:17 Baptism of Jesus and Mt 11:27 No one knows the father except the son.
* 16:17 NIB revelabit apokalypto Divine disclosure of eschatological secret. Cf. Gal 1:16 Paul's revelation.
* 16:18 CCSS Aedificabo Church as temple of believers. Cf. Mt 21:42 Jesus as cornerstone. NIB Cf. Is 51:1-2 Abraham is rock from which Israel was hewn. Cf. Mt 3:9 John: God can raise up sons of Abraham from rocks. Cf. Is 28:14-22 See, I am laying a stone in Zion. But see 1cor 3:11 No one can lay foundation except the one that is there, Jesus. Perhaps reaction to Petrine disciples in Corinth. Cf. Eph 2:20 Household of God built on foundation of apostles and prophets. Cf. Rev 21:14 Walls of new Jerusalem have names of 12 apostles.
* 16:18 CCSS Later rabbinic Judaism held that Temple capped shaft to netherworld.
* 16:18 NIB Ekklesia Here and Mt 18:17 only uses in Gospels. 'Their synagogues' vs. 'My Church.'
* 16:19 UNK Cf. Is 22:22 After I thrust Shebna from office, I will place the key of the House of David on the shoulders of Eliakin, son of Hilkiah. NIB Language of binding and loosing is rabbinic terminology for authoritative teaching, authoritative interpretation of Torah and application to particular cases. CCSS Cf. Mt 18:18 Authority to loose and bind bestowed on all disciples.
* 16:21 CCSS 'Exinde coepit' marks beginning of journey to Jerusalem. Cf. Mt 4:17 Same words mark beginning of Galilean ministry. NAB Cf. Fragment of pre-Pauline kerygma at 1cor 15:4.
* 16:21 NIB Divine passives: occidi PRES PASS INF; resurgere FUT PASS IND 2 S
* 16:22 NIB This contradiction by P is like Mt 26:33 where P insists that he will not deny J.
* 16:23 CCSS When Simon speaks by grace, he is Petrus, the foundation stone (Mt 16:18). However when he speaks from merely human perspective, he is a stumbling stone. Cf. Mt 4:8-10 Satan offers the world without the cross. NIB Behind is appropriate position of disciple.
* 16:24 CCSS Immediately after J says he will suffer (Mt 16:21), he goes on to say that disciples must suffer as well. NIB M combines christology and discipleship. Just as Peter is wrong to view messiahship in a merely human way, followers of J can't think about discipleship in ordinary, prudential ways.
* 16:25 NIB J calls community of disciples to life not focused on self at all, neither self-esteem nor self-abasement, neither self-fulfillment nor self-emptying.
* 16:26 NIB Cf. Ps 48:7-9 LXX Those who trust in riches cannot redeem themselves.
* 16:27 CCSS opera, praxin: Mt 12:36-37 words; Mt 5:28-30 thoughts; Mt 7:21 actions; Mt 6:14-15, Mt 18:35 forgiveness; Mt 25:31-46 mercy. NAB Cf. Mt 25:31 Parousia and final judgement described in almost same words.
* 16:28 NAB This refers to manifestation of J's rule after resurrection.
* 17:1-13 NAB Transfiguration confirms Peter's revelation at Mt 16:16 (Filius Dei vivi) and points forward to fulfillment of prediction at Mt 16:27. Same three (P, J and J) taken apart at Getsemane. This recalls Moses (Ex 24:12-18) and Elijah (III Regum 19:8-18). CCSS In wake of passion prediction at Mt 16:21 transfiguration is a way to strengthen Peter, James and John. Jesus here transfigured on mountain is same Jesus who will be crucified on hill. Antithetical parallelism; diptych with similar lines but different colors.
* 17:2 NIB Transfiguratus est: Divine passive. Moses typology: Ex 34:29-35 Moses' face shone, reflecting glory of God.
* 17:3 NIB Moses and Elijah were both advocates of covenant who were initially rejected by Israel but vindicated by God. They represent heavenly world of divine vindication.
* 17:4 NIB Peter would build tabernacula, skene: Tent or Temple where Shekinah, the fiery cloud of God's continuing presence among the people, dwelt over the ark of the covenant. Cf. Mt 17:8 Jesus alone is Tabernacle of God's presence. NAB Peter is referring to liturgical custom of Feast of Tabernacles. Cf. Lev 23:39-42 Commemorating desert wandering.
* 17:5 NIB Same quotation from Is 42:1 at baptism of Jesus. NAB Ipsum audite Cf. Dt 18:15 Israelites commanded to listen to prophet like Moses who will be raised up.
* 17:8 NIB Jesus only: J himself is the Tabernacle, the reality of God's abiding presence.
* 17:9 NIB visionem Comparable to Mt 16:17 Messiah not revealed to Simon by flesh and blood, apokalypto.
* 17:10 NIB Scribal opponents of M's church: How can messiah have come already if scripture says Elijah will return first?
* 17:12 CCSS Dico autem vobis, like Mt 5:22 affirming and going beyond. NIB Since Elijah never died, it is scandalous to say dead John is he, just as it is scandalous to speak of crucified messiah. This is not human wisdom; this requires revelation, apokalypto.
* 17:14 CCSS Just as Moses descended from Sinai to confront idolatry (Ex 32:19), J descends from mountain to confront weakness of disciples. NIB Raphael painted transfiguration on mountain showing human misery left below.
* 17:19 NIB The point: incredulitatem, oligopistia, little faith
* 17:20 UNK Probably scribal addition from Mk 9:29.
* 17:23-26 NAB This from M's own material on Peter. NIB Peter speaks for J, and J affirms, as promised at Mt 16:18-19. CCSS The fact that P was questioned rather than J may indicate that P's leadership role is well known.
* 17:26 NIB J pays tax to avoid scandalizing others. Cf. I Cor 8:13-9:12; Rom 14:13-23. Taken literally, this story is odd because J doesn't use miracles for his own benefit.
* 18:1 CCSS In Greek, disciples question begins with connective ara: so, well then. They seem to be asking, 'Given that you gave keys to Peter, took P, J and J to transfiguration, and paid P's Temple tax, where does that leave us, how can we excel, too?' NIB Echoes of disputes with formative Judaism. 'Rabbi' means 'my great one.' NAB Question is about kingdom, but what follows is about sin, church discipline and forgiveness here and now.
* 18:1-35 NIB Fourth Discourse: Community Discourse. Church as family of God. Cf. Mt 12:46-50 Ecce mater mea et fratres mei. Cf. Mt 19:29 All who leave home for my sake will receive an hundredfold.
* 18:2 NIB Symbolic prophetic act. Children as object lesson with many meanings: humble, innocent, without lust, open and trusting, spontaneous, vulnerable and dependant, recipient of gifts without compulsion to deserve them.
* 18:3 RSV Turn from self-chosen goals and relate oneself to God as to a father. CCSS The greatest will turn around every notion of social success or precedence and be as humble as children, who are almost non-persons. Cf. Num 20:24 Non enim intrabit terram quam dedi filiis Israel eo quod rebelles fuistis ori meo ad aquas Meriba. Cf. Jg 18:19 Vidimus enim terram valde opulentam et uberem...eamus et possideamus eam.
* 18:4 NIB Cf. Mt 23:12 Whoever humbles himself will be exalted
* 18:5 NIB Presumably parvulum talem could not reciprocate or further pursuit of status.
* 18:6 NIB Scandalizaverit unum de pusilis istis: Put stumbling blocks in the way of little people, immature in faith, presumably in this context meaning scandal caused by pursuit of greatness.
* 18:8 NIB Hyperbole, drastic measures to avoid scandalous will to power. Cf. Mt 5:29-30 Similar hyperbole :re lust, objectifying people.
* 18:10-14 CCSS Humility, loss of status, is not loss of dignity in eyes of God. Two statements :re treatment of those who have turned and become like humble children: Mt 18:10 They are not to be despised for they are attended by great angels, angels who look upon God. Mt 18:12-14 They should not be abandoned if they go astray.
* 18:15 CCSS corripe elenxon expose, show to be guilty, convict, reprove
* 18:16 NIB Cf. Lev 19:17-18 Though you must reprove, bear no grudge, take no revenge. Dt 19:15 Judicial facts established only by 2 or 3 witnesses.
* 18:17 NAB Ethnicus et publicanus: No table fellowship, exclusion. Cf. I Cor 5:1-13 Paul commands that church expell man living with his father's wife. NIB Tension here with Mt 7:1-5 speck in brother's eye and Mt 13:37-43 wheat and tares.
* 18:18 CCSS Authority to loose and bind bestowed on Peter at 16:19 is here bestowed on all disciples.
* 18:21 CCSS Same word, dimittere, at Mt 6:12 (Lord's prayer) and Mt 18:27 (wicked servant forgiven). Cf. Gen 4:15 Injury to Cain would be avenged sevenfold; Gen 4:24 Lamech, descendent of Cain, would be avenged seventy-seven times, unlimited vengeance.
* 18:21-35 NIB Cf. Mt 6:12 Forgive us our debts to God as we...
* 18:22 NIB Seventy times seven means: Whoever is counting hasn't really forgiven at all. Cf. I Cor 13:5 Love doesn't brood over injury.
* 18:24 CCSS decem milia murion, myriad, ten thousand, countless
* 18:27 CCSS Same word, dimittere, used in Lord's prayer (Mt 6:12) and Peter's question about forgiveness (Mt 18:21), which this parable addresses.
* 18:35 CCSS We will be judged by our opera, praxin, including forgiveness. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius.
* 19:2 CCSS To skirt Samaria, Jesus is in Perea, east of Jordan, among crowds going to Jerusalem for Passover. NIB After this verse crowds disappear until Mt 20:29. In this section teaching disciples.
* 19:3 CCSS Word has gotten out that J takes radical line on divorce. So Pharisees see opportunity to get J to destroy his credibility by contradicting Moses and Torah (Dt 24:1-4). But J responds by quoting from 1st book of Moses, Genesis. NIB Cf. Mt 14:4 John used same word, licet, in politically charged remarks about marriage to Herodias.
* 19:3 NIB tentare peirazo Cf. Mt 4:1-11 Temptation of Christ; Mt 22:18 Quid me tentatis?...Reddite...quae sunt Caesaris...
* 19:4-9 NIB Cf. Mt 5:32 No divorce unless adultry.
* 19:10-12 NIB M has disciples articulate what was probably objection raised by gentiles who joined the Jewish Christians. Cf. I Cor 7:1-40 Paul's advice about marriage.
* 19:14 CCSS Prohibere koluo prevent, a technical term used in ancient baptismal rites. If candidate did not profess creed or intend to live Christian life, he would be 'prevented.'
* 19:15 CCSS It is not coincidental that M has J bless children immediately after J declared marriage lifelong bond. NIB Unlike pagan religions, which did not involve whole family, M's Christians worship as families. Children, who receive without presumption and self-justification, as exemplars.
* 19:16-22 NIB unus [adolescens] neaniskos: Young man who is wealthy. He is the kind of young man whom M's church would like to attract or retain, but who might not have much interest in new system of Christian values.
* 19:16 NIB Magister is outsiders' address in M. Cf. Mt 22:34-40 Outsider who also receives answer: Diliges proximum tuum
* 19:17-19 NIB J, advocate of law, affirms Torah. Cf. Ex 20:13-16; Dt 5:17-20
* 19:18-19 CCSS J mentions commands that have to do with dealings with others
* 19:18 WW NOM P INTERROG Which ones?
* 19:20 CCSS Quid adhuc mihi deest? CCSS This is not response of a self-satisfied man who presumes upon his obedience to commandments. He is still searching for something he lacks.
* 19:21 CCSS Sequere me implies that J is the way to the ultimate good the young man seeks, salvation. NIB Cf. Mt 9:9 J calls Matthew, wealthy publican, to discipleship: Sequere me
* 19:21 NIB perfectus teleios Cf. Mt 5:48 Diligite inimicos vestros...Estote ergo vos perfecti (teleioi) sicut Pater vester. Teleios: 1cor 14:20; Eph 4:13; Phil 3:15; Col 1:28; Heb 5:14; Jas 1:4, 3:2;
* 19:23 NIB Kingdom of God: Eschatological reversal of all things
* 19:24 NIB Some manuscripts have kamilos (rope) instead of kamelos (camel).
* 19:26 CCSS As wealthy young man seems to intuit when he asks what he still lacks after a lifetime of obedience to Torah (Mt 19:20), no amount of human willpower or good works suffices.
* 19:28 CCSS PPL suggest ongoing activity, like goverance, rather single evenr, as in Mt 25:31.
* 19:28 NIB Missionaries of Q community in early days of post-Easter Jesus movemen carried on a mission to Israel announcing reconstitution of Israel. But they were rejected. So this saying announces that Israel will be regathered in eschaton. Cf. I Cor 6:2; Apoc 20:4, 20:11
* 19:28 NIB regeneratio, -onis f paliggenesia, rebirth. Technical term in several Hellenistic religious traditions, as well as stoicism.
* 19:29 NIB Disciples who leave home receive many homes. Church as family of God. Cf. Mt 12:46-50 Ecce mater mea et fratres mei; 18:1-35 Fourth Discourse, Community Discourse
* 20:1-16 NAB M material. NIB The disturbing element of this parable is that the men who work one hour receive same as men who worked all day. Conventional concept of fairness is set aside. Grace and sovereignity of God, not calculations or bargains. CCSS Cf. Ps 79:9-17 LXX The Lord brought a vine out of Egypt; Is 5:1-7 The Vineyard Song
* 20:15 CCSS Since contract is fulfilled there is no breach of justice. Issue is generosity of unearned gift, which men who earned it hard way resent. 'Evil eye' is semitic idiom for envy or culpable lack of generosity.
* 20:15 NIB Cf. Mt 19:17 Only God is good
* 20:22 CCSS Cup of God's just penalty, which J will take in a representative and redemptive way. NIB In HB cup is symbol of suffering, testing, rejection, judgment and violent death. Cf. Dt 32:1 ?; Ps 10:7 LXX Scorching wind is cup for the violent; Ps 15:5 LXX The Lord is my allotted portion, my cup; Ps 74:9 LXX A cup for the wicked in the Lord's hand; Is 51:17 Jerusalem, that drank the cup of the Lord's wrath; Jer 25:15-29 The cup of judgment on the nations
* 20:25-28 CCSS Lectionary: Sacrament of Ordination
* 20:28 CCSS Cf. Is 53:10-12 Fourth Servant Song: My servant shall justify many and their guilt he shall bear. NAB Cf. Ex 6:6 God will deliver Hebrews from slavery, redimam in brachio excelso; Ex 15:13 Dux fuisti...populo quem redemisti; Ps 76:16 LXX Redemisti in brachio tuo populum tuum; Is 43:1 Noli timere quia redemi te; Is 44:22 Reverte ad me quoniam redemi te; NIB Matthew adopts Mark's picture of J's life as ransom for many (redemptio, lytron, rescue, delivery as act of God's power); neither elaborate it into doctrine of atonement. Cf. Mk 10:45
* 20:30 NIB Again M doubles. Two men who need to have their blindness healed, legitimate witnesses. Cf. Dt 19:15
* 20:30 NIB Twice they use 'fili David,' legit Christological title in M.
* 20:34 NIB Compassion and powerful word of J, not faith as in Mark, heal blindness. Discipleship as gracious gift.
* 21:1 CCSS Bethphage: House of unripe figs. David in exile fled from Jerusalem to Bethphage on an ass; J, Fili David, rides from Beth to Jerusalem on an ass. (II Sam 15:30, 16:1-2)
* 21:1 CCSS Zech 14:4-9 The Lord will come to Mount of Olives to defend Jerusalem.
* 21:1-17 NIB Events of Monday
* 21:5 CCSS Quoting Zech 9:9-10. In M J has always walked, and pilgrims typically walk up to Jerusalem. So this pointed gesture by J is a powerfu l symbol, a deliberate choice to enact the prophecy. J also hereby indicates what kind of messiah he is.
* 21:9 NIB Cf. Ps 117:25-26 LXX Blessed in the name of the Lord is the one who comes to the temple to worship
* 21:9 NIB Hosanna: Save, we beseech you, used as general religious hurrah.
* 21:12 CCSS There was an expectation that messiah would cleanse Temple. Cf. Zech 6:12-13 Exstruet templum Domini; et ipse portabit gloriam et sedebit et dominabitur...; Zech 14:21 et non erit mercator ultra in domo Domini execituum in die illo. The symbolic gesture indicates that that day has come. It was a prophetic act that brought whole Temple system to a halt. Cf. Is 20 Isaiah walked naked to protest reliance on Egypt; Jer 27-28 Jeremiah wore yoke to symbolize necessary submission to Babylon.
* 21:13 NIB Cf. Is 56:7 Domus mea domus orationis vocabitur cunctis populis; Jer 7:11 Jeremiah condems false Zion theology that regarded the Temple as a guarantee.
* 21:14 NIB In previous verse J cast out insiders who presume that Temple is refuge; here he welcomes those neglected and excluded.
* 21:16 CCSS Cf. Ps 8 God's enemies stilled by children who praise him. Here J puts himself in the position of G in the psalm.
* 21:18-25:46 NIB Events of Tuesday
* 21:19 NIB M uses fruit as metaphor for good works 17 times. The fruits are the products of faith, not its antithesis. CCSS Destruction of fig tree as God's judgment on Israel. Cf. Is 34:4 Tabescet omnis militia caelorum, et complicabuntur sicut liber caeli...sicut...arida frons de ficu. Cf. Jer 8:13 Congregans congregabo eos...et non sunt ficus in ficulnea
* 21:21 NIB Faith produces fruits, enables good works
* 21:23 NIB This is the last time J will enter the Temple. His future judges pronounce judgment upon themselves. Trying to trap J they are trapped themselves. Their refusal to answers entitles J to do same, and their duplicity is plainly seen.
* 21:28-22:14 NIB Three judgement parables
* 21:33 NIB Cf. Is 5:1-7
* 21:35 CCSS Cf. Mt 23:37 Jerusalem, Jerusalem, quae occidis prophetas et lapidas eos, qui ad te missi sunt...
* 21:42 CCSS Quoting Ps 117:22-23 LXX. Here J is rejected cornerstone of Temple/Church. Cf. Mt 16:18 Peter as foundation stone.
* 21:44 CCSS Cf. Dan 2:35, 44-45 Nebuchadnezzar's statue destroyed by stone.
* 21:44 CCSS Cf. Is 8:14-15 The Lord a stumbling block to unfaithful: [Dominus] erit...in lapidem offensionis et in petram scandali...
* 22:1-14 NIB Last of three judgement parables that all include father/son motif (Mt 21:28-22:14), an allegory of salvation history. At first Israel agrees to attend messianic banquet, but then refuses call of both (a) Hebrew prophets and (b) Christian missionaries.
* 22:2 CCSS Cf. Mt 9:15 Jesus as bridegroom with whom feasting, joyful table fellowship, is appropriate. NAB Cf. Is 25:6 On this mountain the Lord will provide a feast for all peoples.
* 22:3 NIB Concerted refusal suggests rebellion.
* 22:5-6 CCSS Some invitees prefer affairs of ordinary life, personal pursuits; others, who are indignant at suggestion that they need salvation, rebel and show contempt for salvation offered by God.
* 22:7 NIB Probably reference to destruction of Jerusalem A.D. 70. Also M's reflection on Is 5:24-25 The wrath of the Lord blazes against his people.
* 22:8 UNK Non fuerint digni, axioi. Cf. Mt 3:8 Fructum dignum paenitentiae, axion.
* 22:11 CCSS One thing necessary, besides invitation: the righteousness that comes with repentance. Cf. Mt 22:8 Qui invitati sunt non fuerint digni, axioi; Mt 3:8 Fructum dignum paenitentiae, axion. NIB Early Church frequently pictured conversion as new set of clothes. Fr. Romaeus: We must conform to expectations, respond to invitation on King's terms, not our own terms. CCSS Cf. Job 29:14 Honesty like a garment, justice a robe and turban. Cf. Is 61:10 The Lord has clothed him with a robe of salvation and a mantle of justice.
* 22:14 NIB Warning to insiders, M's readers: Elect as righteous remnant, not OT people of Israel as a whole.
* 22:17 NIB Census was Roman head-tax, instituted in AD 6, triggering Zealotry and leading to war of 66-70 AD.
* 22:19 NIB Pharisees have coins with idolatrous image and blasphemous inscription with them in sacred precincts.
* 22:20 NIB Census had to be paid in Roman coin bearing inscriptions such as: Side 1: Tiberius Caesar Divi Augusti Filius Augustus, T C august son of the divine Augustus; Side 2: Pontifex Maximus, high priest.
* 22:21 CCSS J exposes question as false dilemma.
* 22:29-32 NIB Belief in resurrection as trust in faithfulness and power of God. E.g., in Ex 3:6 God reveals his name, his essence, by describing relationship with patriarchs; although they're dead, God maintains them in close relation, and their hope is in his faithfulness and power. NB: Immortality and resurrection not clearly distinguished here.
* 22:33 CCSS Sadducees were Jewish aristocrats who thought all God's judgments are meted out in this life. They did not think scripture should go beyond books of Moses to include prophets. But belief in resurrection was grounded in prophets. Cf. Is 26:19 Reviviscent mortui tui, interfecti mei resurgent. Cf. Ezek 37:1-14 Fili hominis, putasne vivent ossa ista? Cf. Dan 12:2 Et multi de his, qui dormiunt in terra pulveris, evigilabunt: alii in vitam aeternam et alii in opprobrium sempiternum.
* 22:34-46 NIB Cf. Mt 19:16-22 Young man addresses J as Magister and receives answer, 'Diliges proximum tuum.' Cf. Mt 5:21-48 Six antitheses, which express the Great Commandment and prevent it from being trivialized.
* 22:34 NIB Cf. Ps 2:2 convenerunt in unum adversus Dominum
* 22:37 NIB Diliges agapao Self-giving, unmotivated, unmanipulated, unconditional, unlimited; as we understand God's nature revealed in Christ. Cf. HE hesed covenant love, steadfast love. Here we are commanded to love God; Cf. Mt 23:12 Loved by God, we don't need to seek social status.
* 22:39 NIB Combination, love God and neighbor, unique to synoptic Jesus.
* 22:40 NIB Cf. Mt 7:12 Golden Rule. Pendet: The hermeneutical key for interpreting all divine revelation. CCSS These sum up 10 commandments, 3 of which refer to our duty to God and 7 of which refer to duty to others. No other commandment of God can be properly observed if either of these is broken. NIB Cf. Mt 23:23 Another summary of law: justice, mercy, faithful performance of covenant obligations.
* 22:41 CCSS Final bout in struggle that began at Mt 21:23 (By what authority?) No one has asked J any question he couldn't answer; here he poses a riddle that can only be solved by mystery of incarnation, a riddle they can't answer, for it points to deepest mystery of his identity. NIB This decisively ends confrontation section.
* 22:42 CCSS Messianic expectations firmly connected to God's covenant with David. Cf. 2 Sam 7:8-17 (II Regum 7:8-17); Ps 88:1-38 LXX
* 22:44 CCSS Quoting Ps 109:1 LXX
* 23-25 NIB Fifth Discourse: Judgement Discourse
* 23:3 NIB Jesus condemns their failure to practice what they preach, not what they teach. Jesus does not object to their approach, founding their way of life on exposition of the Torah and using external signs of piety as distinctive markers of the holy people of God in a pluralistic society. But see Mt 12:1-8 Sabbath made for man; Mt 16:6 Beware leaven of P and S
* 23:4 CCSS Cf. Mt 3:11 J baptizes with Holy Spirit enabling God's people to do his will.
* 23:5-12 NIB Love and approval from God removes the heavy yoke of self-justication and social status. CCSS J objects to practice of religion for sake of social honor.
* 23:8-10 CCSS Not absolute prohibition of religious titles but a way of emphasizing that all the disciples are brothers. NIB Rabbi is 'my great one'; Cf. Mt 18:1-10 little ones.
* 23:12 UNK Loved by God, we do not need to exalt ourselves. Cf. Mt 22:37 We must love God in return. NIB Cf. Mt 18:4 Child-like humility required to enter the kingdom. Abandon quest for status and accept that our place in family of God is already given. CCSS Cf. Mt 18:10-14 Two illustrations of how to treat those who have turned and become like humble children. Loss of status is not loss of dignity in eyes of God. RSV Cf. Lk 14:11 Don't take highest place at a banquet. Self-worth measured not by social standing among fellow men, but by God's love.
* 23:13-36 NIB Apostrophe. Woe! form from OT prophets. Cf. Is 45:9-10 Vae, qui contradicit fictori suo, testa de vasis fictilibus terrae!
* 23:13 NIB hypokrisis: Inconsistency between faith and practice, conscious or not. Concern for appearances, idolatrous lack of reliance on God.
* 23:23 NIB Another summary of law: justice, mercy and faithful performance of covenant obligations. Cf. Mt 22:40 Two great commandments.
* 23:24 NIB M, who is concerned about least commandments, is objecting here to distorted priorities.
* 23:33 NIB Ge-Hinnon: Valley of Hinnon south of Jerusalem
* 23:34 NIB Here J is speaking as exalted Lord, identified with transcendent Wisdom.
* 23:35 NIB Last words of J heard by crowd, and thus moment of decision.
* 23:37 CCSS Cf. Mt 21:35 Agricolae, apprehensis servis eius, alium ceciderunt, alium occiderunt, alium vero lapidaverunt. Cf. Is 31:5 Sicut aves volantes, sic proteget Dominus exercituum Jerusalem; NAB Cf. Ps 90:4 LXX Alis suis obumbrabit tibi, et sub pennas eius confugies
* 23:37 NIB How often has transcendent Wisdom repeated appeals to Jerusalem and Israel?
* 23:38 CCSS Cf. Jer 12:7 Reliqui domum meam, dimisi hereditatem meam; Cf. Is 64:9 Urbes sanctitatis tuae factae sunt in desertum, Sion deserta facta est
* 23:39 CCSS Quoting Ps 117:26 LXX
* 24:1 CCSS Immediately after saying that Jerusalem would be abandoned, J leaves Temple never to return. Cf. Ezek 10:18 Et egressa est gloria Domini a limine templi
* 24:2 NIB Cf. Mt 26:61 Two false witnesses: <<Hic dixit: 'Possum destruere templum Dei et post triduum aedificare illud'>>, which J does not say in M.
* 24:3 CCSS adventus tui, parousias: a presence, a coming, of your coming
* 24:3 CCSS Why do disciples think destruction of Temple and end of age are related? Temple and world form a conceptual and spiritual unity: (1) The sanctuary and its ministers help sustain the world; (2) Temple is architectural model of world; (3) world is Temple on cosmic scale.
* 24:3 NIB As in Sermon on Mount, first great discourse, J seated on mountain teaching all disciples. However, Mount of Olives has eschatological significance. Cf. Zech 14:4 The fight for Jerusalem
* 24:4-8 NIB J does here warn against impersonators, but against false deliverance, specifically Jewish religious-military leaders who fomented and led the disastrous war against Romans in 66-73.
* 24:8 CCSS Cf. Is 13:8 Torsiones et dolores tenebunt [Babylon], quasi parturiens dolebunt;
* 24:12 NIB caritas: agape. Cf. Mt 22:34-40 Great Commandment; Cf. Mt 25:31-46 Sheep and goats
* 24:14 NIB Church preaches kingdom. Cf. Mt 3:2 John; Mt 4:17 Jesus; Mt 10:7 disciples
* 24:27 UNK adventus parousia: a presence, a coming
* 24:28 NIB This simply means: The time and place will be obvious.
* 24:30 NIB plangent combines (1) Zach 12:10 mourning of repentance looking upon the one whom they pierced, confixerunt; and (2) Dan 7:14 subsequent service to Son of Man
* 24:30 NIB signum Filii hominis: epexegetical genitive, like Sig of Jonah, refers to Son of Man himself.
* 24:31 CCSS Cf. Is 27:13 Et erit in die illa clangetur in tuba magna
* 24:32 NIB Unlike most trees in Israel, figs trees are not evergreens; however they bud at end of spring, not the beginning.
* 24:35 CCSS Cf. Is 40:8 Exsiccatum est fenum, et cecidit flos; verbum autem Dei nostri manet in aeternum. Cf. Is 54:10 Montes enim recedent, et colles movebuntur, misericordia autem mea non movebitur, dixit miserator tuus Dominus.
* 24:37 UNK adventus parousia a presence, a coming
* 24:39 UNK adventus parousia a presence, a coming
* 24:42 UNK Cf. Prov 8:34 Beatus homo, qui audit me et qui vigilat ad fores meas cotidie et observat ad postes ostii mei.
* 25:1-13 NAB M material. NIB Virgins are the Church, corpus mixtum, that will be sorted out at parousia. All ten are the same to outward appearances, but only some really prepared. (Cf. Traditional image of Church as bride.) The bridegroom is Jesus at his eschatological advent. Cf. Mt 9:15 Can wedding guests fast while bridegroom present? Mt 22:1-3 King gave a wedding feast for his son, but bidden guests failed to appear.
* 25:1 NIB W.C.Allen: A natural but thoughtless interpolation.
* 25:2 NIB M has state at the outset that 5 are foolish because otherwise it's not possible to tell. All have lamps lit in expectation, all tire and all sleep. Cf. Mt 7:24-27 Wise and foolish builders
* 25:3 NIB The oil is responsible discipleship, living the life described in the Sermon om the Mount. Jewish tradition used oil as symbol for good deeds and Torah. The foolish virgins have only enough oil for their own timetable. E.g., they can be peacemakers for a day.
* 25:4 CCSS Wise disciples plan carefully for coming parousia by persevering in 'doing the will of my Father in heaven.' Mt 7:21
* 25:6 NIB The bridegroom's arrival is the parousia. Since the story describes what the kingdom is like, the kingdom has a future aspect identified with the coming of Jesus. Cf. Mt 6:10 Thy kingdom come
* 25:13 NIB M uses same word as Mark, gregoreo. But M means 'be prepared' more than 'watch.' Cf. Mk 13:37
* 25:14 UNK Tradere is same verb used when Christ handed over to passion (Magnificat Nov 2011)
* 25:15 UNK Talenta distinct from virtutes. He knows strengths of servants. After he leaves servants have complete freedom. (Magnificat Nov 2011)
* 25:21 UNK What is required to enter into joy of master? Equality. By responsible stewardship over deposit of faith, they are transformed from servants to sons. (Magnificat Nov 2011)
* 25:29 CCSS Cf. Mt 13:10-12 Et accedentes discipuli dixerunt ei: Quare in parabolis ... Qui enim habet, dabitur ei, et abundabit; qui autem non habet, et quod habet, auferetur ab eo. This suggests that talents represent: nosse mysteria regni caelorum.
* 25:30 CCSS If talents represent knowledge of mysteries of kingdom, then severity makes sense: it must be shared.
* 25:31-46 CCSS Prophetic climax of 5th discourse, Judgment Discourse. NIB J's last words of last discourse. CCSS We will be judged by our opera, praxin, including mercy. Cf. Mt 16:27 Tunc reddet unicuique secundum opera eius.
* 25:35 UNK Criterion of judgment: Loving care for needy, not confession of faith in Christ. Cf. Mt 22:34-40 Greatest Commandment
* 25:40 CCSS meis minimis: disciples evangelizing. Cf. Mt 10:42; 12:49-50; 18:6, 9. But also all needy waiting for someone to show them the love of God. Jesus is in them because they are made in his image. Cf. Gen 1:27. NIB Least of these: person whose need calls for response.
* 26:1-16 NIB Events of Wednesday
* 26:3 WW congregati: sunechthesan, from syn+ago
* 26:15 NIB Cf. Zech 11:12-13 Lord's faithful shepherd valued at paltry 30 silver coins; Cf. Ex 21:32 Price of injured slave.
* 26:17-75 NIB Events of Thursday, 14 Nisan. NIB Technically Unleavened Bread didn't begin until 15 Nisan, but it had become common to begin a day early.
* 26:19 MR Cf. Qui pridie (MR 1101ff)
* 26:20 NIB Evening marks beginning of 15 Nisan, Passover.
* 26:24 NIB Dialectic between divine sovereignty and man's responsibility, Son of Man and man.
* 26:25 NIB Tu dixisti: clear affirmative. Cf. Mt 26:64 Same to high priest; Mt 27:11 To Pilate: Tu dicis.
* 26:28 MR Cf. Simile modo (MR 1103)
* 26:28 NIB New means ultimate, not more recent. Cf. Gal 6:15 new creation; Rev 22:1-2,5 New Jerusalem; Jn 13:34 new commandment.
* 26:28 NIB The cultic sacrifice that seals the bond between God and his covenant people. Cf. Ex 24:8 Ille [Moses] vero sumptum sanguinem respersit in populum et ait: <<Hic est sanguis foederis, quod pepigit Dominus vobiscum super cunctis sermonibus his>>. Cf. Is 53:12 et ipse [the Servant] peccatum multorum tulit et pro transgressoribus rogat. Cf. Jer 31:31-34 Ecce dies veniunt, dicit Dominus, et feriam domui Israel et domui Iudae pactum novum ... Dabo legem meam in visceribus eorum et in corde eorum scribam eam ... quia propitiabor iniquitati eorum et peccati eorum non memorabor amplius.
* 26:30 NIB Presumably Hallel Psalms, Ps 113 to Ps 118. This is only reference to singing in Gospels.
* 26:31 CCSS At Mt 26:21 one will be a traitor, but here all will turn away.
* 26:31 NIB Quoting Zech 13:7
* 26:33 NIB This contradiction by P is like Mt 16:21-23 where P contradict J's passion prediction.
* 26:34 NIB Three times means definitively.
* 26:36 NIB Cf. Gn 22:5 Akedah, the binding of Isaac: Dixitque [Abraham] ad pueros suos: <<Expectate hic cum asino. Ego et puer illuc usque properantes, postquam adoraverimus, revertemur ad vos>>.
* 26:36-46 UNK Rites of Sick and Dying, Extreme Unction.
* 26:38 CCSS Cf. Ps 41:6 LXX Quare tristis es, anima mea
* 26:39 NIB Here J prays in the same words he taught his disciples at Mt 6:10.
* 26:57 WW convenerunt: sunechthesan, syn+ago
* 26:59 RSV The council is the Sanhedrin
* 26:61 NIB J did not say this in M. Cf. Mt 24:2 Non relinquetur hic lapis super lapidem, qui non destruetur.
* 26:63 NIB Cf. Is 53:7 Suffering servant: Afflictus est et ipse subiecit se et non aperuit os suum.
* 26:64 NIB Tu dixisti: You have said it [yourself already]. NIB High priest places J under oath. J answers clearly but indirectly to avoid using the oath. Cf. Mt 5:33-37 Non iurare omnino.
* 26:65 NIB Tearing garments of high priest is forbidden. Does M picture high priest violating Torah in moment of condemning J? Cf. Lv 10:6 Comas vestra nolite excutere et vestimenta nolite scindere, ne moriamini, et super omnem coetum oriatur indignatio; Lv 21:10 Sacerdos maximus ... comam suam non excutiet, vestimenta non scindet;
* 26:67 NIB Cf. Is 50:6 Suffering servant. erapisan: slap. Cf. Mt 5:39 si quis te percusserit (rapizei) in dextera maxilla tua, praebe illi et alteram; Just as Jesus acts on his teaching about oaths, so he turns the other cheek.
* 26:68 NIB Jews reject Jesus as Messiah; Romans reject his political status (Mt 27:2-31). Ironic because his prophecies of passion and Peter's denials are being fulfilled in these scenes. Similarly, here they strike (paisas) him, but at Mt 26:31 he already quoted Zech 13:7 to say that God would strike (pataxo) him.
* 27:1-61 NIB Events of Good Friday
* 27:2 NIB Pilate was prefect. Generic 'governor' is incorrect, and later title 'procurator' is anachronistic. praeficio praeficere praefeci praefectus (3rd) to put in charge
* 27:3-10 NIB Contrast failure, sorrow, repentance of Peter. But Judas is on wrong side in conflict of kingdoms. Cf. II Sam 17:23 Achitophel, a friend of David's who betrayed him in conflict between kingdom of David and rebel Absalom, se suspendit, the only other occurence of the word. Cf. Gn 27:1-40 Esau; Cf. Acts 1:15-20 Different version of Judas
* 27:4 CCSS Cf. Dt 27:25 Maledictus, qui accipit munera, ut percutiat sanguinem innocentem.
* 27:4 WW video videre vidi visus look at, consider; videris PERF ACT SUB: you should have considered; or FUTP ACT IND functioning like IMP: you will have looked at that, are going to have to consider that. Cf. Mt 27:24 Pilate: Innocens ego sum ... vos videritis.
* 27:6 CCSS Cf. Dt 23:19 Non offeres mercedem prostibuli nec pretium canis in domo Domini Dei tui, quidquid illud est, quod voveris, quia abominatio est utrumque apud Dominum Deum tuum.
* 27:9 NIB Confusion between yoser (potter) and osar (treasury) in manuscript of Zech 11:12-13, along with blending of Zech 11 and Jer 18-19, Jer 32:6-15. CCSS Jer 18-19 Jeremiah is told to visit a potter, buy a jar, and smash it before priests to symbolize destruction of Jerusalem for its sins, including shedding of innocent blood. Jeremiah smashed jar overlooking Valley of Hinnom, which he foretold would become a burial site.
* 27:11 CCSS Affirmative, indicating that P unwittingly expressed truth he doesn't understand. NIB [It is as] you say.
* 27:14 CCSS In Roman law those who don't defend themselves are considered guilty. Hence P's amazement. NIB Cf. Is 52:14-15; Is 53:7 Suffering servant
* 27:16 CCSS Barabbas is notorious, probably lestes, insurrectionist. Israel is God's son (Ex 4:22). Here the crowd has to choose to different views of what it means to be Israel. Cf. Dt 30:15 Considera quod hodie proposuerim in conspectu tuo vitam et bonum, et e contrario mortem et malum.
* 27:24 CCSS Hand washing as symbol of innocence. Cf. Ps 25:6 Lavabo in innocentia manus meas. NIB M probably intends handwashing as obedience to the dream.
* 27:24 NIB Cf. Mt 27:4 Temple authorities to Judas: tu videris
* 27:30 CCSS Cf. Is 50:6 Suffering servant
* 27:34 CCSS Cf. Ps 68:22 LXX Et dederunt in escam meam fel, et in siti mea potaverunt me aceto.
* 27:35 CCSS Ps 21:19 LXX
* 27:39 CCSS Cf. Ps 21:8 LXX Omnes videntes me deriserunt me; torquentes labia moverunt caput
* 27:40 CCSS Cf. Mt 4:3, 6 Diabolus: Si Filius Dei es...
* 27:43 CCSS Cf. Ps 21:9 LXX Speravit in Domino: eripiat eum, salvum faciat eum, quoniam vult eum.
* 27:44 CCSS If these are anti-Roman rebels, then third group joins Jewish leaders and Romans in contempt for Jesus.
* 27:45,51 CCSS Cf. Amos 8:8-10 Darkness and earthquakes on the day of the Lord's judgment on Israel. NIB Cf. Ex 10:22 Darkness over Egypt at first Passover.
* 27:46 CCSS Quoting Ps 21:2 LXX
* 27:47-49 CCSS Ancient Jewish belief that Elijah would rescue those in need. NIB This sounds similar in Greek but not Hebrew.
* 27:48 CCSS Cf. Ps 68:22 LXX in siti mea potaverunt me aceto
* 27:51 CCSS This may signify the end of the sacrificial system, replaced by Jesus' death. NIB Cf. Ex 26:31-35; Ex 40:21
* 27:53 CCSS post resurrectionem eius. Cf. I Cor 15:20 Nunc autem Christus resurrexit a mortuis, primitiae dormientium. NIB Theology in narrative form.
* 27:57 NIB Cf. Is 53:9 Et posuerunt sepulcrum eius cum impiis, cum divitibus tumulum eius
* 27:61 CCSS Mourning posture.
* 27:62-66 NIB Events of Saturday
* 27:62 NIB synechthesan syn-ago
* 27:63 CCSS How do they know about that prediction? M doesn't say.
* 27:65 NAB The [Roman] guard is yours. Go secure it the best you can. Cf. Mt 28:12 soldiers
* 27:66 NIB Cf. Dan 6:18 Allatusque est lapis ... quem obsignavit rex anulo suo ... ne quid fieret contra Danielem.
* 28:1-20 NIB Events of Easter Sunday. CCSS First light of first Easter Sunday, a new day and a new age.
* 28:1 NIB Necessary two witnesses. Cf. Dt 19:15
* 28:10 NIB Significantly, J refers to disciples who abandoned him as 'fratribus meis.' CCSS Cf. Ps 21:23 LXX Narrabo nomen tuum fratribus meis, inmedio ecclesiae laudabo te.
* 28:11 NIB Observing events didn't generate faith. It is not historically likely that Roman soldiers report to principibus sacerdotum.
* 28:13 CCSS This isn't good story. How can they claim to have been asleep and assert that they know disciples stole the body?
* 28:15 NIB Jews rather than Israel. After resurrection Judea just another nation.
* 28:16 NIB In M Jesus does not appear to disciples in Jerusalem. Their faith and their return to designated place in G is based on testimony of the women.
* 28:17 NAB When they saw him, they worshiped, but they doubted [dubitaverunt, edistasan]. Cf. Mt 14:31 J to P: Modicae fidei, quare dubitasti [edistasas]? NIB The Greek root is dis, twice, more than one possibility. The word appears in NT only here and Mt 14:31. This is M's conception of discipleship: It always involves modicae fidei, not unequivocal certainty, a single, compelled conclusion.
* 28:18-20 UNK Cf. Mt 11:27 Omnia mihi tradita sunt. CCSS Cf. Dan 7:13-14
* 28:19 CCSS Cf. Mt 3:13-17 Father, Son and Spirit present at baptism of Jesus. NIB Even though M has no developed doctrine of the Trinity, in M as elsewhere in NT, in light of Christ-event, God-talk modulates into threefold pattern without denying Jewish monotheism.
* 28:19 NIB Cf. Gen 12:1-3 All nations blessed through Abraham. CCSS Conversion by nation, not individuals.
* 28:19 NIB Tension between this scene, in which risen Lord commands mission to gentiles, and struggles in Acts 1-15.
* 28:20 NIB Matthean conception of J present with Church. Cf. Mt 1:23 et vocabunt nomen eius Immanuel, quod est interpretatum Nobiscum Deus.
| SRC | Description |
|---|---|
| CCSS | Catholic Commentary Sacred Scripture 2010 |
| ICSB | Ignatius Catholic Study Bible 2001 |
| LAB | Life Application Bible, NIV 2005 |
| LTJ | Luke Timothy Johnson |
| MR | Missale Romanum 1962 |
| NAB | New American Bible 1986 |
| NIB | New Interpreters Bible 1994 |
| RSV | Oxford Annotated Revised Standard Version, 1977 |
| UNK | UNK |
| WW | William Whitaker's WORDS |