Poet: C. Valerius Catullus
Publisher: Grammar Books©
This Grammar Books© publication contains a long Latin poem by Catullus with detailed grammatical commentary. It is an attempt to explain the use of each Latin word in the poem. So, it includes the meaning and grammatical function of each word. However, on the principle that Latin should be read and understood in Latin, it eschews translation.
For example, it indicates that «inflexae» in line 10 is a dative passive participle of «inflectere», with the meaning «[to] the bent [keel]», but it makes no attempt to find an elegant English rendering of the complicated line as a whole. Similarly, it explains the reference to «Venus of Eryx» in line 72, but it makes no attempt to arrange the complex of ideas and allusions in a corresponding English line.
In a word, the focus is on how the Latin works, not how some roughly equivaent English might work.
In addition notable poetic word patterns are indicated. For example, the pattern for the «golden» line 59, «irrita uentosae linquens promissa procellae», is «abvAB».
This poem is an epyllion (ἐπύλλιον, diminuitive of ἔπος, epos, literally a «scrap of epic»), a short epic poem. Specifically, it is a comparatively short narrative poem (1) written in epic meter, dactylic hexameter, (2) telling a love story rather than an epic, and (3) including significant digressions. (Cf. Venus and Adonis by William Shakespeare.)
Greek words in the Latin text are italicized much the same way Latin words would be italicized in an English text. Also, because e-book display size can be controlled by user, verses are separated by a vertical bar ( | ), rather than a line break.
There are very few original ideas here. I have relied on William Whitaker's WORDS and the resources listed below. Most references to Allen & Greenough (AG) are from The Student's Catullus, edited by Daniel H. Garrison, a copy of which all students of Latin Poetry are ill-advised to be without.
1 Peliaco quondam prognatae uertice pinus | 2 dicuntur liquidas Neptuni na'sse per undas | 3 Phasidos ad fluctus et fines Aeëteos, | 4 cum lecti iuuenes, Argiuae robora pubis, | 5 auratam optantes Colchis auertere pellem | 6 ausi sunt uada salsa cita decurrere puppi, | 7 caerula uerrentes abiegnis aequora palmis. | 8 diua quibus retinens in summis urbibus arces | 9 ipsa leui fecit uolitantem flamine currum, | 10 pinea coniugens inflexae texta carinae. | 11 illa rudem cursu prima imbuit Amphitriten. [Init]
12 Quae simul ac rostro uentosum proscidit aequor | 13 tortaque remigio spumis incanduit unda, | 14 emersere freti candenti e gurgite uultus | 15 aequoreae monstrum Nereides admirantes. | 16 illa, siqua alia, uiderunt luce marinas | 17 mortales oculis nudato corpore nymphas | 18 nutricum tenus exstantes e gurgite cano. | 19 tum Thetidis Peleus incensus fertur amore, | 20 tum Thetis humanos non despexit hymenaeos, | 21 tum Thetidi pater ipse iugandum Pelea sensit. | 22 O nimis optato saeclorum tempore nati | 23 heroes, saluete deum genus! O bona matrum | 23b progenies, saluete iterum… | 24 uos ego saepe meo, uos carmine compellabo. | 25 teque adeo eximie taedis felicibus aucte, | 26 Thessaliae columen Peleu, cui Iuppiter ipse, | 27 ipse suos, diu'um genitor, concessit amores. | 28 tene Thetis tenuit pulcherrima Nereïne? | 29 tene suam Tethys concessit ducere neptem, | 30 Oceanusque mari totum qui amplectitur orbem? [Init]
31 Quae simul optatae finito tempore luces | 32 aduenere, domum conuentu tota frequentat | 33 Thessalia, oppletur laetanti regia coetu: | 34 dona ferunt prae se, declarant gaudia uultu. | 35 deseritur Cieros, linquunt Phthiotica Tempe | 36 Crannonisque domos ac moenia Larisaea, | 37 Pharsalum coeunt, Pharsalia tecta frequentant. | 38 rura colit nemo, mollescunt colla iuuencis, | 39 non humilis curuis purgatur uinea rastris, | 40 non glebam prono conuellit uomere taurus, | 41 non falx attenuat frondatorum arboris umbram, | 42 squalida desertis robigo infertur aratris. [Init]
43 Ipsius at sedes, quacumque opulenta recessit | 44 regia, fulgenti splendent auro atque argento. | 45 candet ebur soliis, conlucent pocula mensae | 46 tota domus gaudet regali splendida gaza. | 47 puluinar uero diuae geniale locatur | 48 sedibus in mediis, Indo quod dente politum | 49 tincta tegit roseo conchyli purpura fuco. [Init]
50 Haec uestis priscis hominum uariata figuris | 51 heroum mira uirtutes indicat arte. | 52 namque fluentisono prospectans litore Diae | 53 Thesea cedentem celeri cum classe tuetur | 54 indomitos in corde gerens Ariadna furores, | 55 necdum etiam sese quae uisit uisere credit, | 56 utpote fallaci quae tunc primum excita somno | 57 desertam in sola miseram se cernat harena. | 58 immemor at iuuenis fugiens pellit uada remis, | 59 irrita uentosae linquens promissa procellae. [Init]
60 Quem procul ex alga maestis Minoïs ocellis | 61 saxea ut effigies bacchantis prospicit, eheu, | 62 prospicit et magnis curarum fluctuat undis, | 63 non flauo retinens subtilem uertice mitram, | 64 non contecta leui uelatum pectus amictu, | 65 non tereti strophio lactentis uincta papillas, | 66 omnia quae toto delapsa e corpore passim | 67 ipsius ante pedes fluctus salis adludebant. | 68 sed neque tum mitrae neque tum fluitantis amictus | 69 illa vicem curans toto ex te pectore, Theseu, | 70 toto animo, tota pendebat (perita!) mente. | 71 Ah misera, adsiduis quam luctibus exsternauit, | 72 spinosas Erycina serens in pectore curas | 73 illa tempestate, ferox quo ex tempore Theseus | 74 egressus curuis e litoribus Piraei | 75 attigit iniusti regis Gortynia templa. [Init]
76 Nam perhibent olim crudeli peste coactam | 77 Androgeoneae poenas exsoluere caedis | 78 electos iuuenes simul et decus innuptarum | 79 Cecropiam solitam esse dapem dare Minotauro. | 80 qui's angusta malis cum moenia uexarentur, | 81 ipse suum Theseus pro caris corpus Athenis | 82 proicere optauit potius quam talia Cretam | 83 funera Cecropiae nec funera portarentur. | 84 atque ita naue leui nitens ac lenibus auris | 85 magnanimum ad Minoa uenit sedesque superbas. | 86 hunc simul ac cupido conspexit lumine uirgo | 87 regia, quam suauis exspirans castus odores | 88 lectulus in molli complexu matris alebat, | 89 quales Eurotae progignunt flumina myrtos | 90 auraue distinctos educit uerna colores, | 91 non prius ex illo flagrantia declinauit | 92 lumina, quam cuncto concepit corpore flammam | 93 funditus atque imis exarsit tota medullis. | 94 Heu misere exagitans immiti corde furores, | 95 sancte puer, curis hominum qui gaudia misces, | 96 quaeque regis Golgos quaeque Idalium frondosum, | 97 qualibus incensam iactavistis mente puellam | 98 fluctibus in flauo saepe hospite suspirantem! | 99 quantos illa tulit languenti corde timores, | 100 quanto saepe magis fulgore expalluit auri, | 101 cum saeuum cupiens contra contendere monstrum | 102 aut mortem appeteret Theseus aut praemia laudis. | 103 non ingrata tamen frustra munuscula diuis | 104 promittens tacito succendit uota labello. | 105 nam uelut in summo quatientem bracchia Tauro | 106 quercum aut conigeram sudanti cortice pinum | 107 indomitus turbo contorquens flamine robur | 108 eruit (illa procul radicitus exturbata | 109 prona cadit, late quaeuiscumque obuia frangens), | 110 sic domito saeuum prostrauit corpore Theseus | 111 nequiquam uanis iactantem cornua uentis. | 112 inde pedem sospes multa cum laude reflexit | 113 errabunda regens tenui uestigia filo, | 114 ne labyrintheis e flexibus egredientem | 115 tecti frustraretur inobseruabilis error. [Init]
116 Sed quid ego a primo digressus carmine plura | 117 commemorem, ut linquens genitoris filia uultum, | 118 ut consanguineae complexum, ut denique matris, | 119 quae misera in gnata deperdita lamentata'st | 120 omnibus his Thesei dulcem praeoptaverit amorem, | 121 aut ut uecta rati spumosa ad litora Diae | 122 venerit, aut ut eam deuinctam lumina somno | 123 liquerit immemori discedens pectore coniunx? | 124 saepe illam perhibent ardenti corde furentem | 125 clarisonas imo fudisse ex pectore uoces, | 126 ac tum praeruptos tristem conscendere montes, | 127 vnde aciem in pelagi uastos protenderet aestus, | 128 tum tremuli salis aduersas procurrere in undas | 129 mollia nudatae tollentem tegmina surae | 130 atque haec extremis maestam dixisse querelis, | 131 frigidulos udo singultus ore cientem. [Init]
132 «Sicine me patriis auectam, perfide, ab aris, | 133 perfide, deserto liquisti in litore, Theseu? | 134 sicine discedens neglecto numine diu'um | 135 immemor a! devota domum periuria portas? | 136 nullane res potuit crudelis flectere mentis | 137 consilium? tibi nulla fuit clementia praesto, | 138 immite ut nostri vellet miserescere pectus? | 139 at non haec quondam blanda promissa dedisti | 140 voce mihi; non haec misera sperare iubebas, | 141 sed conubia laeta, sed optatos hymenaeos: | 142 quae cuncta aërii discerpunt irrita uenti. | 143 nunc iam nulla uiro iuranti femina credat, | 144 nulla uiri speret sermones esse fideles; | 145 qui's dum aliquid cupiens animus praegestit apisci, | 146 nil metuunt iurare, nihil promittere parcunt: | 147 sed simul ac cupidae mentis satiata libido est, | 148 dicta nihil metuere, nihil periuria curant. | 149 certe ego te in medio versantem turbine leti | 150 eripui, et potius germanum amittere creui, | 151 quam tibi fallaci supremo in tempore dessem; | 152 pro quo dilaceranda feris dabor alitibusque | 153 praeda, neque iacta tumulabor mortua terra. | 154 quaenam te genuit sola sub rupe leaena? | 155 quod mare conceptum spumantibus exspuit undis, | 156 quae Syrtis, quae Scylla rapax, quae vasta Carybdis, | 157 talia qui reddis pro dulci praemia uita? | 158 si tibi non cordi fuerant conubia nostra, | 159 saeua quod horrebas prisci praecepta parentis, | 160 attamen in uestras potuisti ducere sedes, | 161 quae tibi iucundo famularer serua labore, | 162 candida permulcens liquidis vestigia lymphis | 163 purpureaue tuum consternens veste cubile. [Init]
164 Sed quid ego ignaris nequiquam conquerar auris | 165 externata malo, quae nullis sensibus auctae | 166 nec missas audire queunt nec reddere voces? | 167 ille autem prope iam mediis versatur in undis, | 168 nec quis apparet vacua mortalis in alga. | 169 sic nimis insultans extremo tempore saeva | 170 fors etiam nostris inuidit questibus auris. [Init]
171 Iuppiter omnipotens, utinam ne tempore primo | 172 Gnosia Cecropiae tetigissent litora puppes, | 173 indomito nec dira ferens stipendia tauro | 174 perfidus in Cretam religavisset navita funem, | 175 nec malus hic celans dulci crudelia forma | 176 consilia in nostris requievisset sedibus hospes! | 177 nam quo me referam? quali spe perdita nitor? | 178 Idaeosne petam montes? at gurgite lato | 179 discernens ponti truculentum dividit aequor. | 180 an patris auxilium sperem? quemne ipsa reliqui, | 181 respersum iuvenem fraterna caede secuta? | 182 coniugis an fido consoler me amore, | 183 quine fugit lentos incurvans gurgite remos? | 184 praeterea nullo colitur sola insula tecto, | 185 nec patet egressus pelagi cingentibus undis: | 186 nulla fugae ratio, nulla spes: omnia muta, | 187 omnia sunt deserta, ostentant omnia letum. | 188 non tamen ante mihi languescent lumina morte, | 189 nec prius a fesso secedent corpore sensus, | 190 quam iustam a diuis exposcam prodita multam, | 191 caelestumque fidem postrema comprecer hora. [Init]
192 Quare facta uir'um multantes vindice poena, | 193 Eumenides, quibus anguino redimita capillo | 194 frons exspirantis praeportat pectoris iras, | 195 huc huc adventate meas audite querellas, | 196 quas ego, vae, misera extremis proferre medullis, | 197 cogor inops, ardens, amenti caeca furore. | 198 quae quoniam verae nascuntur pectore ab imo, | 199 vos nolite pati nostrum vanescere luctum; | 200 sed quali solam Theseus me mente reliquit, | 201 tali mente, deae, funestet seque suosque.» [Init]
202 Has postquam maesto profudit pectore uoces, | 203 supplicium saevis exposcens anxia factis, | 204 annuit inuicto caelestum numine rector, | 205 quo motu tellus atque horrida contremuerunt | 206 aequora concussit micantia sidera mundus. | 207 ipse autem caeca mentem caligine Theseus | 208 consitus oblito dimisit pectore cuncta, | 209 quae mandata prius constanti mente tenebat, | 210 dulcia nec maesto sustollens signa parenti | 211 sospitem Erechtheum ostendit visere portum. [Init]
212 Namque ferunt olim, classi cum moenia divae | 213 linquentem gnatum ventis concrederet Aegeus, | 214 talia complexum iuveni mandata dedisse. [Init]
215 «Gnate mihi longa iucundior unice vita, | 216 gnate ego quem in dubios cogor dimittere casus, | 217 reddite in extrema nuper mihi fine senectae | 218 quandoquidem fortuna mea ac tua fervida virtus | 219 eripit inuito mihi te, cui languida, nondum | 220 lumina sunt gnati cara saturata figura: | 221 non ego te gaudens laetanti pectore mittam, | 222 nec te ferre sinam fortunae signa secundae | 223 sed primum multas expromam mente querellas, | 224 canitiem terra atque infuso pulvere foedans; | 225 inde infecta uago suspendam lintea malo, | 226 nostros ut luctus nostrae incendia mentis | 227 carbasus obscurata dicet ferrugine Hibera. | 228 quod tibi si sancti concesserit incola Itoni, | 229 quae nostrum genus ac sedes defendere Erecthei | 230 annuit, ut tauri respergas sanguine dextram, | 231 tum vero facito ut memori tibi condita corde | 232 haec uigeant mandata, nec ulla oblitteret aetas, | 233 ut simul ac nostros invisent lumina collis, | 234 funestam antennae deponant undique vestem | 235 candidaque intorti sustollant vela rudentes, | 236 quam primum cernens ut laeta gaudia mente | 237 agnoscam, cum te reducem aetas prospera sistet.» [Init]
238 Haec mandata prius constanti mente tenentem | 239 Thesea ceu pulsae ventorum flamine nubes | 240 aereum nivei montis liquere cacumen. | 241 at pater, ut summa prospectum ex arce petebat, | 242 anxia in assiduos absumens lumina fletus, | 243 cum primum infecti conspexit lintea ueli, | 244 praecipitem scopulorum e vertice iecit, | 245 amissum credens immiti Thesea fato | 246 sic funesta domus ingressus tecta paterna | 247 morte ferox Theseus qualem Minoidi luctum | 248 obtulerat mente immemori, talem ipse recepit. | 249 quae tum prospectans cedentem maesta carinam. | 250 multiplices animo voluebat saucia curas. [Init]
251 At parte ex alia florens volitabat Iacchus | 252 cum thiaso Satyrorum et Nysigenis Silenis, | 253 te quaerens, Ariadna, tuoque incensus amore. | 254 quae tum alacres passim lymphata mente furebant | 255 euhoe bacchantes, euhoe capita inflectentes. [Init]
256 Harum pars tecta quatiebant cuspide thyrsos. | 257 pars e divolso iactabant membra iuvenco. | 258 pars sese tortis serpentibus incingebant | 259 pars obscura cavis celebrabant orgia cistis, | 260 orgia, quae frustra cupiunt audire profani; | 261 plangebant aliae proceris tympana palmis | 262 aut tereti tenvis tinnitus aere ciebant. | 263 multis raucisonos efflabant cornua bombos, | 264 barbaraque horribili stridebat tibia cantu. [Init]
265 Talibus amplifice vestis decorata figuris | 266 puluinar complexa suo velabat amictu. | 267 quae postquam cupide spectando Thessala pubes | 268 expleta'st, sanctis coepit decedere divis. | 269 hic, qualis flatu placidum mare matutino | 270 horrificans Zephyrus proclivas incitat undas | 271 Aurora exoriente vagi sub limina Solis, | 272 quae tarde primum clementi flamine pulsae | 273 procedunt, leviterque sonant plangore cachinni, | 274 post vento crescente magis magis increbescunt | 275 purpureaque procul nantes ab luce refulgent, | 276 sic tum vestibuli linquentes regia tecta | 277 ad quis vago passim pede discedebant. [Init]
278 Quorum post abitum princeps e vertice Pelei | 279 advenit Chiron portans siluestria dona; | 280 nam quoscumque ferunt campi, quos Thessala magnis | 281 montibus ora creat, quos propter fluminis undas | 282 aura parit flores tepidi fecunda Favoni, | 283 hos indistinctis plexos tulit ipse corollis, | 284 quo permulsa domus iucundo risit odore. | 285 confestim Penios adest, viridantia Tempe, | 286 Tempe, quae silvae cingunt super impendentes, | 287 Minosim linquens Doris celebranda choreis, | 288 non vacuos: namque ille tulit radicitus altas | 289 fagos ac recto proceras stipite laurus, | 290 non sine nutanti platano lenta sorore | 291 flammati Phaethontis et aerea cupressu. | 292 haec circum sedes late contexta locauit, | 293 vestibulum ut molli velatum fronde vireret. | 294 post hunc consequitur sollerti corde Prometheus, | 295 extenuata gerens veteris vestigia poenae, | 296 quam quondam silici restrictus membra catena | 297 persoluit pendens e verticibus praeruptis. | 298 inde pater diuum sancta cum coniuge natisque | 299 advenit, caelo te solum, Phoebe, relinquens | 300 unigenamque simul cultricem montibus Idri: | 301 Pelea nam te pariter soror aspernata'st | 302 nec Thetidis taedas voluit celebrare iugales. [Init]
303 Qui postquam niveis flexerunt sedibus artus, | 304 large multiplici constructae dape mensae, | 305 cum interea infirmo quatientes corpora motu | 306 veridicos Parcae coeperunt edere cantus, | 307 his corpus tremulum complectens undique vestis | 308 candida purpurea talos incinxerat ora, | 309 at roseae niveo residebant vertice vittae, | 310 aeternumque manus carpebant rite laborem. | 311 laeua colum molli lana retinebat amictum, | 312 dextera tum leviter deducens fila supinis | 313 formabat digitis, tum prono in pollice torquens | 314 libratum tereti versabat turbine fusum, | 315 atque ita decerpens aequabat semper opus dens, | 316 laneaque aridulis haerebant morsa labellis, | 317 quae prius in leui fuerant exstantia filo: | 318 ante pedes autem candentis mollia lanae | 319 vellera uirgati calathisci. | 320 haec tum clarisona pellentes vellera voce | 321 talia divino fuderunt carmine fata, | 322 carmine, perfidiae quod post nulla arguet aetas. [Init]
323 «O decus eximium magnis virtutibus augens, | 324 Emathiae tutamen, Opis carissime nato, | 325 accipe, quod laeta tibi pandunt luce sorores, | 326 veridicum oraclum. sed uos quae fata sequuntur, | 327 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
328 adveniet tibi iam portans optata maritis | 329 Hesperus, adveniet fausto cum sidere coniunx, | 330 quae tibi flexanimo mentem perfundat amore | 331 languidulosque paret te coniungere somnos, | 332 leuia substernens robusto bracchia collo. | 333 currite ducentes subtegmina currite fusi. [Init]
334 nulla domus tales umquam contexit amores, | 335 nullus amor tali coniunxit foedere amantes, | 336 qualis adest Thetidi, qualis concordia Peleo. | 337 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
338 nascetur vobis expers terroris Achilles, | 339 hostibus haud tergo, sed forti pectore notus, | 340 qui persaepe vago victor certamine cursus | 341 flammea praeuertet celeris vestigia ceruae. | 342 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
343 non illi quis bello conferet heros | 344 cum Phrygii Teucro manabunt sanguine campi, | 345 Troicaque obsidens longinquo moenia bello | 346 periuri Pelopis vastabit heres. | 347 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
348 illius egregias virtutes clara facta | 349 saepe fatebuntur gnatorum in funere matres. | 350 cum incultum cano solvent a uertice crinem | 351 putrida infirmis variabunt pectora palmis. | 352 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
353 namque velut densas praecerpens messor aristas | 354 sole sub ardenti flauentia demetit arua, | 355 Troiugenum infesto prosternet corpora ferro. | 356 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
357 testis magnis virtutibus unda Scamandri, | 358 quae passim rapido diffunditur Hellesponto, | 359 cuius iter caesis angustans corporum aceruis | 360 alta tepefaciet permixta flumina caede. | 361 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
362 denique testis morti quo reddita praeda, | 363 cum teres excelso coaceruatum aggere bustum | 364 excipiet niveos perculsae virginis artus. | 365 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
366 nam simul ac fessis dederit fors copiam Achiuis | 367 urbis Dardaniae Neptunia solvere uincla, | 368 alta Polyxenia madefient caede sepulcra, | 369 quae, velut ancipiti succumbens victima ferro, | 370 proiciet truncum summisso poplite corpus. | 371 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
372 quare agite optatos animi coniungite amores. | 373 accipiat coniunx felici foedere diuam, | 374 dedatur cupido iam dudum nupta marito. | 375 currite ducentes subtegmina, currite, fusi. [Init]
376 non illam nutrix orienti luce revisens | 377 hesterno collum poterit circumdare filo, | 379 anxia nec mater discordis maesta puellae | 380 secubitu caros mittet sperare nepotes. | 381 currite ducentes subtegmina, currite, fusi.» [Init]
382 Talia praefantes quondam felicia Pelei | 383 carmina divino cecinerunt pectore Parcae. | 384 praesentes namque ante domos invisere castas | 385 heroum et mortali ostendere coetu | 386 caelicolae nondum spreta pietate solebant. | 387 saepe pater divum templo in fulgente reuisens | 388 annua cum festis venissent sacra diebus, | 389 conspexit terra procumbere tauros. | 390 saepe uagus Liber Parnasi vertice summo | 391 Thyiadas effusis evantis crinibus egit, | 392 cum Delphi tota certatim ex urbe ruentes | 393 acciperent laeti divum fumantibus aris. | 394 saepe in letifero belli certamine Mauors | 395 aut rapidi Tritonis era aut Amarunsia virgo | 396 armatas hominum est praesens hortata cateruas. | 397 sed postquam tellus scelere est imbuta nefando, | 398 iustitiamque omnes cupida de mente fugaverunt, | 399 perfudere manus fraterno sanguine fratres, | 400 destitit extinctos gnatus lugere parentes, | 401 optauit genitor primaeui funera nati, | 402 liber ut innuptae poteretur flore novercae, | 403 ignaro mater substernens impia nato | 404 impia non verita diuos scelerare Penates: | 405 omnia fanda nefanda malo permixta furore | 406 nobis mentem avertere deorum. | 407 quare nec talis dignantur visere coetus, | 408 nec contingi patiuntur lumine claro. [Init]